ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 29.01.2016
RYBA rzecz. ż
Słowniki:
notują
Formy: lp M. ryba; B. rybę; Ms. rybie; ~ lm D. ryb; B. ryby; Ms. rybach
Znaczenia:
»zwierzę żyjące w wodzie oddychające skrzelami«: Iest ryba/ ktorą zowią łacinnicy Mullus, my barmą. WargRzym 36. Rozpráwiał też o drzewách/ począwszy od Cedru/ ktory jest ná Libánie/ áż do Hysopu/ ktory wyrasta z ściány: Mowił też o zwierzętách y o ptakách/ y o gádzinách/ y o rybách. BG 1Krl 4, 33. Począłęm rybę ieść arz wniey okrutnie smak dobry nuz ia ią ieść zem prawie zowego pułmiska Sąm ziadł. PasPam 65. CALIONYMUS, inaczey URANOSCOPUS, albo Hemoeroceta Niebowid, Astronom, że oko ku Niebu w głowie ma obrocone [...] Galenus Medyk o tey mowi rybie [...] W dzień tylko sypia, a całą noc po morzu buia, żarloczność swoię kontentuiąc połowem ryb. ChmielAteny1755 I 525. Prawdá, że go potym żáłował, ále y tam on Krol sczęśliwy: Bo rybę, ktora on Sygnet pożárłá, Rybacy ułowili, do zamku przynieśli, ktorą gdy rozpłatano, ználazł się w Ksieńcu pierścień. GdacPan 82.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ryba morska: Niebowid, wnieboyrzał ryba morska. (uranoscopus) ein See-Fish der immer gen himmel siehet. tapecon, un poisson de mer qui regard toujours au ciel. T III 970. ▲ na ryby chodzić: Dzierzawca zas pomienioney chałupy powinien będzie [...] na ryby chodzic, gdy kazą ze Dworu. KsKasUl I, 377. ▲ zool. ryba azjańska »ryba elops, oszczer«: Rybá Azyáńska wyborna/ rybá Grecka z-morzá Kárpatskiego/ náwskrośłuska. Elops [...]. Kn 961. ryba Azyańska; ryba Grecka, vid. Nawskrosłuska. T III 1946. ▲ zool. ryba grecka »ryba elops, oszczer«: Rybá Azyáńska wyborna/ rybá Grecka z-morzá Kárpatskiego/ náwskrośłuska. Elops [...]. Kn 961. ryba Azyańska; ryba Grecka, vid. Nawskrosłuska. T III 1946. ▲ ryba brodata:
Związki frazeologiczne: pragnąć czego jako ryba wody: ◆ brodzić jak ryba: Roku 1615. Bosman jeden we Gdańsku, w Motławie tak brodził jak ryba bez molestyej. SzemTorBad 308. ◆ ryby przez sen łowić »oddawać bezwiednie mocz podczas snu«: ryby przez sen łowić; w łożku ryby w nocy łowić ins Bett pissen. pisser au lit. T III 1948. ◆ w łóżku ryby w nocy łowić »oddawać bezwiednie mocz podczas snu«: ryby przez sen łowić; w łożku ryby w nocy łowić ins Bett pissen. pisser au lit. T III 1948.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: wielkie ryby małe zrą. grosse Diebe hängen die kleinen auf. les gros poissons mangent les petits. T III 1948. ● od przysł.: W odmęcie ryby najlepiej się łowią W tym odmęcie nikt ryb nie nałowi. PasPam 138.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Gość częsty i długi/ rychło się sprzykrzy. Gość i rybá trzéciego dniá précz/ nie wart/ cuchnié. KnAd 265.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: