Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »dla, wobec«: [...] Krolestwo Polskie (ktore może byc przykłádem wszytkiemu świátu w posłuszeństwie, y wiernośći przećiw Krolowi Pánu swemu) tákiey sprosnośći, bo iest iáko kryształ nayprzezroczystszy, nigdy nie miáło, y zá pomocą Bożą mieć nie będzie. JudCerem A2. WIádomo wszytkim iest/ iáko Olbrácht z Wállenstein vrodzony Szláchćic Czeski/ przeszłe Xiążę Fridlánckie/ od CESARZA I[eg]o Mći/ zá bárzo máłe y proste merita swoie/ do Xiążęcego dostoieństwá y godnośći wywyzszony był/ y niezliczonemi Przywileiámi/ y dobrodźieystwy hoynie obdárzony (ták/ że ledwo w Historyách co podobnego czytamy) á to ná powab wiernośći/ wdźięcznośći/ y życzliwośći przećiw Pánu swemu. RelWall Av. List I.M. Kśiędzá Arcybiskupá Gnieźnienskiego, w ktorym dźiękuie zá cnotę y wiárę Pánu Márszałkowi, przećiw Bogu, Pánu, Oyczyznie. LubJMan 12.

2. »naprzeciw, naprzeciwko«: [...] Pan Stephan Potocki Stárostá Feliński szedł z Vsarzmi do stárego przełomu/ przeciw ktoremu była Moskwá wał y przekop stáry poprawiłá [...]. RekupSmol Aijv-Aiij. Podstarościowie bez Pańskiey krzywdy bogacą się, porządek w domu wyborny, interesa dobrze ułożone, poddani szczęśliwi, kiedy ktorego z sąsiadow swoich nawiedza, nie tylko gospodarstwo, ale dzieci y czeladź przeciw niemu wybiegaią, on ze wszystkiemi mile rozmawia, z czeladzi każdego po imieniu wita y nim do pokoiow przyidzie, w sieni y na schodach poufale z niemi rozmawia. Monitor 17.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wystąpić przeciw komu »wyruszyć, wyprawić się«: Przeciw takowym Gwałtownikom Praw Pokoiu Pospolitego wszystkiemi Siłami naszemi y Rzpty wostatku gdy by tego potrzeba było y pospolitym Ruszeniem w[y]stąpiemy. PasPam 213. ▲ przeciw prawu występek »wykroczenie przeciw prawu, przekroczenie prawa«: Waruiemy im [...] obozow Stawanie y inne tym podobne przeciw Prawu nad Iurisdikcyią swoię [...] występki. PasPam 211v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ broń składać przeciw czemu »przybierać postawę obronną wobec czego, bronić się przed czym«: Elzeariy przesztrzeszony bron szkłada iako my pozyteczna przeciw dusze nieprzyiacielowy. KodKon 134.