Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »naprzeciwko«: Wnocy p. Stárosta Pucki przeciwko bászcie narożniey/ z ktorey nabárziey ná oboz bito kosze postáwił/ y dział 4. burzących zásiádził. BielDiar Bv. [...] od szańcow gdźie Baterya stoi/ przećiwko wielkiey ruinie muru obalonego/ [podchodził] Ieg[o] M. Pan Stárosta Felinski [...]. OpisSmol A. Securitatem ich obmyśliwszy, kazałem ich do szańcu przeciwko Pilawie przes Neringę odprowadzić, a chorych morzem do Pilawy wysadzić. KoniecSListy 45. Znowu przeciwko záraz tey Káplice w Murze zá szkłem/ Obraz Pánny Przenaświętszy vźrzysz/ własną Lukaszá málowány ręką. DelicWłos 254.

2. »do, dla, ku«: Záczym tá wieść nie pomáłu woysko y w rozumieniu/ y w szczerośći Hospodárskiey przećiwko Oyczyznie nászey vpewniłá. SzembRelWej A. Dopiero vsłyszawszy że W. X. M. iesteś tu wielkim Posłem do Porty/ Omnino reuixi, máiąc wielką nádźieię w dawney miłośći y łásce W. X. M. przećiwko mnie/ że się o mię ták stáráć będźiesz/ iákobym ia własney dostąpiwszy wolnośći P. Bogu dźiękowáć/ y W. X. M. pokim żyw acceptum beneficium odsługowáć mogł. BuntCara Bv. DWA osobliwie sposoby Iásnie Wielmożny Mćiwy Pánie Woiewodo Kiiowski/ widzę ktorymi się miłość w ludźiách przećiwko Oycżyznie pokázuie [...]. DobrociesRel A3. Tám názáiutrz chcąc pokazáć wdźięczność swoię przećiwko Pánu Bogu y vpokorzenie/ á posłuszeństwo przećiw Stolicy Apostolskiey/ oddáli do nog Oycá świętego chorągiew zacną y wielką [...]. OpisGal A3v-A4. Niechże to wszytko státecżnie sam dokońca kieruie/ áby Wm. M. Mciwy Pan w chęći swoiey przećiwko Iego Mći/ y Iego Mć, tákże w vsługách y przedśięwźięćiu swoim przećiwko zacnemu Domowi W. M. M. P státecżnie trwał. SpiżAkt A4. O iedenastey przed południem tego dniá/ Monsieur de Berlize, (ten co zwyczáynie Xiążętá y Posły Cudzoźiemskie ná ten tu Dwor wprowádzą [!]) zá roskazániem Krolestwá Ich Mći/ z Káretámi Krolewskimi w Páłacu Duca Delbef stánął/ ktory też miał roskazánie od Krolestwá Ich Mći/ áby z Synem swym wespoł z conte Harcurt, przećiwko Posłom wyiáchał. WjazdPar av-a2.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wyjechać przeciwko komuś »zbliżyć się do kogoś jadąc z przeciwnej strony, podjechać do kogoś«: ▲ wyjechać przeciwko czemuś »zbliżyć się do czegoś jadąc z przeciwnej strony, podjechać do czegoś«: Musielismy wyiechac przeciwko Chorągwi, ktora nadchodziła że by ią wprowadzic. PasPam 81v.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ broń podnieść przeciwko komu »powstać przeciw komu, zaatakować kogo zbrojnie«: Pánowie Dyssydenci [...] wászy brátrzykowie broń podnieśli przeciwko wiernym swoim pánom/ y tytuł rebelliey swoiey wymyślili/ y ná chorągwiách rospisali/ libertas conscientiae. BirkEgz 16.