Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: CHAMELEON, *CHAMELEONT, *CHAMALEONT, *HAMELEON, KAMELEON

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1638

Formy: lp M. chameleon // kameleon; C. chameleontowi // hameleonowi; B. uż. żyw. chameleona; N. chameleontem; Ms. chameleoncie; ~ lm M. uż. osob. chamaleonci; N. chamaleontami

Etymologia: <łac. chamaeleon, z gr.>

Znaczenia:

1.zool. »egzotyczny gad nadrzewny z rodziny o tej samej nazwie (Chamaeleontidae), o chwytnym ogonie i kończynach, mogący szybko zmieniać barwę ciała pod wpływem warunków zewnętrznych i stanu fizjologicznego, występujący w południowej Europie, Afryce i tropikalnej Azji«: Chámeleon bliskie fárby ná się bierze nátych miast. OvOtwWPrzem 625. Ani z chameleontem iaką barwę zoczy W taką się w oka mgnieniu sukienkę obłoczy. PotWoj XIX. Wiatrem chamaleonci, samą wodą śledzie, Kret ziemią, salamandra ogniem żywot wiedzie. PotFrasz4Kuk I 404. Stworzył człeka, stworzył też Bog i koczkodona, Stworzył lwa i kotkę, też i chameleona. PotFraszBrück II 421. Merkuryusz ma to z nátury, że z dobrym dobrze, á zły ze złym záwsze, podobny będąc Hámeleonowi odmiennością nieustáwiczney bárwy y koloru. AndPiekBoh 81. O chameleoncie o ktorym [...] pospolita iest perswazya, iż samym powietrzem żyie, Theophrastes swiadczy iż rosą y okiem niedoirzanymi muszkami się karmi po powietrzu lataiącymi. BystrzInfElem T1v - T2. CAME'LEON [...] KAMELEON bestyika małá Indyi nakształt iászczurki tylko że ma głowę większą, y ogon dłuższy. DanKolaDyk I, 248. Chameleon iest Zwierzątko Cudzoziemskie, w Afryce się znayduiące, między CzworoNożne Zwierzętá od Ionstona policzone, podobne postacią do Iászczurki., ChmielAteny1755 I 472. Iástrząb przeciwny Chameleontowi, Małpa Zołwiowi, Zołw Kuropátwie, iż iedno z nich czyste, drugie nie czyste. ChmielAteny1755 I 507.

2.przen. »człowiek często i łatwo zmieniający poglądy«: Dobrzew mawiał Federyk Xiążę Saksie; wiem ia co wierzą Luteráni tego roku/ ále co będą wierzyć przez rok/ nie wiem; zgádnąć nie mogę. Mogłbyś ich Protheuszámi/ Chámáleontámi/ Eurypuszámi/ ábo iákimi Wiercibiszámi nazwáć/ byś iedno iáko mogł wyrázić ich táki niestátek. BirkRus 29.