ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO Data ostatniej modyfikacji: 09.02.2021
*STARY przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616
Formy: st. równy lp M. ż stara; N. ż starej; W. m stary; ~ st. wyższy lp D. m starszego; lm M. mos starsi; ~ st. najwyższy lp M. m najstarszy
Znaczenia:
»mający wiele lat«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: stara baba: Pieniądze lat dziesiątków sześci nie pozbawią, Ani uczynią młodej panny z starej baby. SzymSiel 36. Kászleć jáko stára Bába. ErnHand 520. ▲ stary zołnierz: Kommęnda przymie była Bo mi iuz była oddana puko owi Starsi Zołnierze nienamyslili się na ochotę. PasPam 57v. Przypadnie woiewoda do nas y rzecze do Woyniełowicza Nu stary zołnierzu poczynay że nąm szczęsliwie w Imię Panskie. PasPam 105. Mogę tez y ia tak piastować Honor WMM Pana Dobrodzieia iako y naystarszy Zołnierz Rzecze dobrze [...] poszedłęm do koni. Tam zastałęm owych katanow. PasPam 160. ▲ stara Babilonia: Y przez inne potym calamitates y Woyny będąc meta ad Sagittam, gdyż miałá wiele Konkurrentów do siebie, iák piękna y bogata Dámá; Affectantes mieć tę caput Monarchow Babylońskich y Assyryiskich: przez co iák Trojá w popiołách y ruinach swoich pogrzebiona iest stará Babylonia. ChmielAteny1745 I 102. Petrus de Valle nowy Peregrynant, y wielkiego rozeznánia świadczy, że od teraźnieyszey Nowey Babylonij, Stará Babylonia niżey Eufratesa, y Tygrá Rzek leżąca, dáie się widzieć in ruinis, wielkie mogiły obálin reprezentuiąca. ChmielAteny1745 I 103. ▲ bosman starszy: Fryderyk [...] Prosił gorąco bosmana starszego, By mógł obronić jako zdrowie jego. BorzNaw 135.
Związki niejednoznaczne względem znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: starszy konwentu: rozkazuiemy, aby [...] ten nasz Mandat Starsi Kollegiow y Konwentow na kongressach Zakonnych, Kapitułach aby czytalć, y obserwować starali się. GazPol 41, s. 3 nlb..
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: starszy kolegium: rozkazuiemy, aby [...] ten nasz Mandat Starsi Kollegiow y Konwentow na kongressach Zakonnych, Kapitułach aby czytalć, y obserwować starali się. GazPol 41, s. 3 nlb.. ▲ starszy cechmistrz: 1652 stała sie skarga na Bartosa [...] ze uczynił wieką skodę panu starsemu cehmistrzowy. RegTow 35. ▲ burmistrz stary: Burmistrz stáry/ Exconsul [...]. Kn 54. ▲ : Kn 54. ▲ najstarszy eunuch białogłowski »tytuł urzędnika w dawnej Turcji (?)«: Cesarskich Meczetow po cáłym Państwie Tureckim znáyduiących się osobliwie w Stambule, Pruzie, Adrianopolu, Jus Collationis iest przy Kislar‑Agaſy, to iest Náystarszego Eunucha Białogłowskiego, ktory ad libitum suum rozdaie Beneficia, á za to nie małe bierze Honoraria. Niepoprawne zródło .
Związki frazeologiczne: stara to piosnka: stara to piosnka. das ist ein altes Lied. il n'a qu'une chanson; il ne fait qu'une chanson. T III 1379.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Stáry zálotny/ Bogáty łákomy/ Vbogi pyszny. Bozy, y ludzki nieprzyiaciel. ŻabPol B1v. ● Im kot straszy stárszy/ tym ogon twárdszy. RysProv IV, 7-8. ● od przysł.: Iesli każdy człowiek bąbelem iest dáleko więcey iest nim stáry. BirkNagr 37. ● Stáry furman rad słucha/ kiedy kto biczem trzáska. RysProv XV, 2. ● Kto z młodu chodzi iáko stáry/ ná stárość skacze iáko młody. RysProv VII, 2. ● Wstyd w młodym człowieku Cnotá/ á w stárym Niecnotá. RysProv 86. ● Wstyd młodym skarb známienity/ stárym státek przyzwoity. StarPopr 87. ● Stárzy podczas dziwy broią/ gdy ich czem dobrem nápoią. KnAd 1102.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
STARSZY
w funkcji rzeczownika
Formy:
Znaczenia:
w stopniu wyższym »przełożony, dowódca«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: starszy nad armatą: ▲ starszy bazylijański: Do ImCi Xdza Trulewicza Starszego Bazylianskiego Turowickiego pisałem Vpraszaiąc Owydanie takoż poddanych moich w Ich Dobrach klasztornych mieszkaiący[ch]. SapADiar 67.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: