W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 10.07.2023
ŻÓŁTY przym.
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1613
Formy: lp M. m żółty; B. ż żółtą; N. ż żółtą; ~ odmiana niezłożona lp D. m albo n żółta
Znaczenia:
1. »mający kolor słońca«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: żółty aloes: Wziąć żołtego Aloesu łot/ Modrzeiowey [!] gębki puł łotá. SyrZiel 407. ▲ bot żółty (sz. zm.): [Pyta arcyksiążę Leopold] Czemu pludry tak wązkie jako rękaw, czemu bóty żółte [u Elearów]? DembPrzew 94. Buty żółte były przed dwiema miesiącami albo trzema; napiętki z korków. SobJListy 506. Sejmiki teraźniejsze. [...] I tego [szlachcica] po przezwisku rzadko się dopyta - co żywo niesłychanych tytułow się chwyta [...] Na większe poły chłopow: jedne żółte boty Ich szlachectwa, więcej nic nie mają, klejnoty. PotFraszBrück II 20. Do owych kul sześciu [w herbie kardynała Hozjusza] przydał [Zygmunt August] ná polu czerwonym Bot żołty, á w Hełmie rogi bawole, ieden żołty, drogi [!] czerwony. ChmielAteny II 387. ▲ żólta blacha: Lubo pokarm zębem tárł/ pokarm między zęby sciśniony/ żołtą bláchą wyglądał mu z gęby. OvOtwWPrzem 433. ▲ rumienek żółty: Te drugie Rumienki/ biały y [rumienek] żołty za[ś] potężniey wywodzą [kamień z pęcherza i z nerek]. SyrZiel 793. ▲ biskokt żółty: Confekty [...] Biskokt żołty. CzerComp 6. ▲ arszenik żółty: Arsenicum album. WeissHüttenrauch. Arszenik biały. Luteum. Citrinum. GelbHüttenrauch zołty. GuldOn 40-41. ▲ bursztyn żółty: Gdzieby komu kropiá krwie w oko wpádłá/ wziąć puł kwarty tey wodki, á rospaláiąc sztuczkę Burstynu żołtego w niey gásić. SyrZiel 393. ▲ cholera żółta (sz. zm.): Szalenie lubo pozbycie rozumu/ iest chorobá z poruszenia wielkiego wiátrow y humorow w człowieku/ iż tákowe ukázowánia rzeczy inácey niżeli są w czuiących/ przez náturálne poruszenie wilgoci bywáią/ iakowe w phrenetikách lub szalonych. Co się dzieie od bládey żołtey y przypáloney cholery. KalCuda 236. Rano wziąłem proszek, [...], który mię srodze operował, wprzód womitami, którymi barzo siła samej cholery żółtej wypadło. ChrapDiar I 304. Osmy znák iest [kamienia w nerkach]. Náuzea, y womity dla społeczności nerek z żołądkiem przez membránę á peritoneo per nervum sextae coniugationis z ktorych dwie od nogi od zołądká idą do nerek: zkąd flegmá, cholerá żołtá, álbo rdzáwá odchodzi. CompMed 330. ▲ żółta choroba: Zołtą chorobę spądza násławszy go [taszniku] w obuw/ tak żeby pod bossemi nogámi był. SyrZiel 1213. ▲ bot. kocanki żółte »kocanka piaskowa, Helichrysum arenarium«: Kocenki zołte/ Amarantus citrinus [...] Stoechas citrina. Kn 286.
2. »blond«: Napadł na Mnie iakis Patryarcha z Zołtą brodą. PasPam 95.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Z ŻÓŁTA
w funkcji przysłówka
Formy:
Znaczenia:
»o kolorze: z lekkim odcieniem żółci«: Kwiátu z żołtábládego [jest czarnogłów]. SyrZiel 138. KOrzeń Kopru gornego/ ábo skálnego/ iest długi/ y ná wiele odnożek rozdzielony/ z żołtá blády, miękki [...]. SyrZiel 401.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas