W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 20.03.2023
Znaczenia: »czarna, miękka, palna substancja będąca odmianą węgla brunatnego, wykorzystywana w jubilerstwie, gagat«: Iest ieszcże trzeći rodzay tego kliiu/ ktory bywa bárzo twárdy y gęsty/ ktory tákowym zstawa się ábo na wierzchu źiemie z onych dwoch rodzáiow/ ábo też ieszcże pod źiemią záraz ták owym iest. Y ten ktory się skrzepnie y ztwárdnieie ná wierzchu źiemie/ iuż nie bitumen zowią/ ále asphaltum, Aptekárze. Teyże ropy ábo kliiu rodzay iest Cámphorá: ábowiem gdy onę zápalisz ná wodźie/ tedy ieszcże lepiey gore/ iáko też y tá ropá/ y gdy się raz zaymie od ogniá/ nie łatwie onę zgáśisz. Toż rozumieią niektorzy o Gagátku/ y też o burstynie ktory się nie daleko Gdańská znáyduie/ ále o tym teraz ták szeroko mowić nie dopuszcża mi y cżás y máteria. SykstCiepl 119.
Roku 1612. W Megapolu naleziono ciało wysoko zakopane stojąc, za którym gorzała świeca z gagatku przyprawna, której ani wodę, ani gorzałkę, ani żadnym likworem zagasić nie możono; aż jeden niejaki Curbej nożem knot pod ogień przekłoł, tak zgasła. Ale wszyscy, co na to patrzali, pomarli. SzemTorBad 310.
Niżej przy niepoczesnem podrożnym ubierze Cisnęły w szyję wielkie z bursztynow pacierze I co więc obsnowywał ręce u niewiasty Długiemi przędzionami gagatek graniasty, W dalekim był schowaniu. KorczWiz 92.
Gagatek, Gagates.
PromMed 274.
Gagatek kamień. schwartzer Agt-Stein; Gagat; Berg-Wachs. jaïet, jai, jais, sorte de pierre noire. T III 357.
◼
Przenośnie:
◼
Śliczna twoja uroda, aniele przymioty, Szyja w perły toczona, warkocz szczerozłoty, Palce pełne smaragdów, twej czystości świadki, Usta przejdą korale, oczy dwa gagatki, Wypogodzone czoło — szafirowe nieba; A cóż, kiedy to wszytko oczyma kraść trzeba. PotPoczKuk III 428.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]