Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»w sposób przynoszący korzyść«: Korzenie y naśienie tego źielá żołądkowi iest bárzo vżjteczne/ á ile źimnemu/ y do trawienia pokármow niesposobnemu. Przeto vżytecznie oboie wchodzą do tych lekarstw/ ktore dla tego bywáią czynione. SyrZiel 238. Szacunek powszechny przedziwnych rozumu y Serca Twego przymiotow, dawno iuż na te zasłużył względy, aby Ci hołd ten oświadczony y złożony był imieniem Nauk, ktore nie mniey szczęśliwie iak użytecznie dla Kraiu w Osobie Twey doskonalisz. MycielJun II. Z tych podobno rodzaiu iest oleiek wosku, (Oleum cerae,) ktory z rownych części wosku y soli pospolitey przez retortę robi się, a nietylko na stłuczenia, ale y na rany użytecznie zażywany bywa. LisikFizyka 438. Tu Młodziéż nauczéniá się Jezyka Niemieckiégo i Francuzkiégo łatwą znayduie sposobność, z których tamtén, handlowny i do Nauk Fizycznych, któré Naród tén do dwóch ścian Kraiu Naszego przypieraiący, prácowicie, użytecznie, i z chwáłą doskonali; ten tu do wybornych dziéł moralnych, historycznych, do zaprawiéniá dobrégo smaku i obcowaniá, drogę ściele. FiałMowa B. A że wypuszczone w krzaki, dwóy tyle więcey go dodaią niż te, które wysmukło rośną; i zrywanie liści z krzaczka daleko wygodnieysze i łacnieysze iest, niż z drzew doniosłych; przeto ktoby te drzewo w ogrodzie swym rozkrzewić chciał, nayużyteczniey go zażyie, gdy z niego gaiki, lub dzikie promenady zasadzi. OstrowTRob 66. Nie wchodzę w umiarkowanie tey nadgrody, nie wchodzę gdzie użytecznie gdzie nieużytecznie rozchodzą się wydatki publiczne Krajowe, bo to nie iest celem pisma mego. PawlikPod 35. Bo wystawuiąc prawdziwą tych nikczemników wartość, chwieiące się ieszcze, między pozorem dowcipu, a rzeczywistym dowcipem, Publiczności zdanie naprostował, a tak nayużyteczniey Oyczyźnie i Naukom usłużył. SiarczDmochZakus 8. Tam, czas mi zbywaiący od powinności Woyskowych; poświęciłem historycznym uwagom nad Moskwą, maiąc w myśli, przesłać ie nayprzód do moiey Oyczyzny, a potym sam, Taktykę doskonale poznawszy, powrócić do Kraiu, abym mu użyteczniey mógł służyć, nie pragnąc w tenczas nigdy chlubić się Officyerską szarzą, gdy nie znam obowiązków, które są nieoddzielnie do niey przywiązane. KurierPet 8. Wielu iuż opisywało Petersburg, ale nikt tak dokładnie i użytecznie, osobliwie dla Cudzoziemców, iak P. Georgi. GeorOpis 48. Były na seymie przeciwne sprzymierzeniu się z królem pruskim duchy; ale umilkły na propozycyą niepospolicie użytecznie i szlachetnie podaną. KołłątajUstan 42.

UŻYTECZNIE, UŻYTECZNO
w funkcji predykatywnej

Formy:

Znaczenia:

»przynosi korzyść«: Tego też prochu morowym powietrzem náruszonym/ vżytecznie dawáć z winem pić/ álbo z wodką polney Dryákwie/ ábo z iáką iną przjnależącą/ pokiby 12 god: zá ráźie nie minęło/ á przez kilká god: kazáć sie im poćić SyrZiel 90. Gornikom/ ktorzy Kruszce w źiemi biorą/ przećiwko gornym smrodom y páram káżdego dniá po poł łyszki korzeniá Lubsczykowego drobno nákráiawszy/ dáć w trunku winá wypić/ gdy sie w gory pusczáć máią/ iest im bárzo vżyteczno. SyrZiel 242. Niektorego cżásu ieden Poetá wielce wychwalał Alexándrá przed Diogenesem Diogenes wźiąwszy chleb/ iadł: on mu rzekł: coż dźiáłasz/ cżemu nie słuchasz. Odpowiedźiał: Vżytecżniey ieść chleb ácż się go niechce/ niżli kłámstwá słucháć. BudnyBPow 42. A tego niewiemy/ że często dáleko nam lepiey/ zbáwienniey y użyteczniey być w obrotách/ nieżeli złego nie uznać. BujnDroga 213. Gdyby to chciano examinować z attencyą y bez prewencyi, uznano by zdaie mi się, że było by mu właściwiey y użyteczniey uregulować liczbę fortec według położenia Kraiu. BakałZdanie 104. Jeźli chory niechce nic zażywać, iak się często trafia, trzeba mu kawałek kamfory na szyi uwiązać; ta wywietrzaiąc się, przenika nieznacznie przez pory, y oddychaniem się wciąga: y tak ci to widziano, że kamfora noszona na szyi leczyła przerywane gorączki: byłoby rownie użyteczno dawać oną w tłustey enemie, y przez wszelkie sposoby starać się onę w ciało wprowadzić. KurFSangOpis 113. Nie; tegom niezrobił alem rozumiał, iż było dla mnie dosyć użytecznie mieć w innym Państwie Wspor, przeciwko burźliwym Anglikom. FenPodosRoz 14. Ná Pańszczyznie Chłop robi jak mu rozkażą dla siebie zaś robi jak sądzi być nayużyteczniey, i naylepiey. PawlikPod 111. Jeżeliby nie było obywatela, któryby całe Starostwo obiął, na ten czas ieszcze użyteczniey dla kraju stanie się, gdy dobra na mnieysze podzielone, gdy folwarki między kilkunastu obywateli rozebrane będą. StaszicPrzestrogi 163.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]