Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »przywracać komuś zdrowie«:

Rekcja: kogo, co; czym

[...] vzdrowiony tego receptu sam doświádczywszy/ onym innych/ wielu/ w chorobách rożnych/ á osobliwie páráliżách y kádukách curował y vzdrawiał; iáko y dźiś żywy sam iáwnie iásnie y nie przymuszenie pytáiącemu powiedźieć gotowy. KalCuda 151. W. O. Bernárdyn Maczewski Wikáry Oycow Bernárdynow Wileńskich/ będąc bárzo chory náiednę nogę ktora mu byłá bárzo spuchłá/ á po tym skáncerowawszy się podźiuráwiłá/ Ze Medicorum adhibito Consilio, muśiał się kazáć curowáć [...]. SkarbNieb D. Na tak stan mój mizerny muszę lamentować, że mię i sam Galenus już nie chce kurować. HugLacPrag 36. Nie chcęć zadawać frasunku, Żem tu widział ciotkę twoję, gdzie kuruje zdrowie swoje. StanTrans 39. Medyk należycie kuruje, kiedy chory swój defekt należycie opowi. MałpaCzłow 243. Opátrzyli hanc Facultatem samiż Akádemicy Medicinae Doctores, rożne czyniąc fundácye, ktore powinnyby im importowáć circiter fl. 4120. ále teraz z nich Medici participant tylko fl. 270. i praeterea ieden z nich mieszka w kámienicy ná to kupioney, áżeby titulo mieszkánia Medyk gratis kurował wszystkich ubogich Studentow. SołInf A3. Zacutus w tem samym dziele, o którym dopiero wspomniałem, mówi o dwóch męszczyznach, którym wstrzymanie się od roskoszy lubieżnych szkodziło: iednemu wzdął się brzuch około pępka, czemu żadne lekarstwo poradzić nie mogło, żona wygoiła: drugi osłabiony przez swoią w tym gatunku rospustę, gdy ią nagle porzucił: w sześć miesięcy zaczął cierpieć zawrót, a wnet i prawdziwy kaduk, który przypisywano zepsuciu żołądka: kurowano go więc żołądkowemi lekami, które pogorszyły chorobę tak że umarł w gwałtownym paroxyzmie. TisOnan 201.

2. »zwalczać chorobę, leczyć dolegliwości«:

Rekcja: co

[Aleksander Mozella] przyszedł do Swiętych oleiek ś. toczących/ od kilku set lat wyschłych y nágich głow; ná miseczkách szkliánych lezących/ z tych iedne w ręce wźiął swoie oglądaiąc/ iesli przypraw iákich (iáko ádwersárze báią) wewnątrz niebyłoby; y żadnych nie nálazszy/ gdy ią przypatruiąc się obraca (snadź dla niedowiarstwá) nátychmiast wypłynie z wirzchu głowy iáko zewrzeiącego źrodłá oleyku obficie/ defect Doktorski curuie/ y pomáłu stilluiąc nápełni miseczkę przed oczymá stoiących/ y Cudowi ták wielkiemu przypátruiących się w połczwierći godźiny. KalCuda 150. Temu báby zegnáią z przymawiániem nogi. Owym się Zyd opieka kuruiąc bol srogi, lnni gniazdá Iáskołcze dla mnie obaláią, A ubogim ptaszętom pokoiu nie dáią. LucianBardzTrag A4v. TRAITTER (Pancer ou Penser un malade) […] Curare […] Traitter une maladie. Curationem morbo adhibere. Kurować chorobę iáką. […] Opatrywać ranę kurować ránę iáką. DanKolaDyk II, 549.

3. »zwalczać przykre stany psychiczne«:

Rekcja: co; czym

Miłość sercem, rozumem kurują urazy. CorMorszACyd 147. Ránny ná duszy lubieźnik Heliogábal, ieźli w ták wielkiey kwoćie zebráną páięczyną duszę kurowáć myślał, iáko nią ćiáło leczą, mylił się nierozumnie, Animae, Reges corporum, regiè curandae. StaniewKor F2v.

KURUJĄCY
im. przym. czyn.

Formy: lp M. m kurujący; lm M. nmos kurujące; B. mos kurujących

Znaczenia:

»przywracający komuś zdrowie«: Ma y ten Monástyr niezliczonych śś. pod protectią Przebłogosłáwioney Pánny/ wybráney Hetmánki/ y pod Regimentem Swiętych Pátriárchow ANTONIEGO y THEODOZEGO milituiących/ lud chrześćiáński z sercem skruszonym y wiárą stałą przychodzący/ curuiących. KalCuda d2. APOLLO Princeps Medykow, Repertor Opis [?] ziołami Pacyentow kuruiący, z tey rácyi Medicina zowie się Ars Apollinea [...]. ChmielAteny1755 I 976. Spoby [!] do leczenia [powietrza] Troiakie iest: iedne prezerwuiące, drugie Kuruiące, trzećie Symptomata oddalaiące. VadeMed 252.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]

KURUJĄCY m
w funkcji rzeczownika

Formy: lp M. kurujący; C. kurującemu

Znaczenia:

»ten, kto przywraca komuś zdrowie«: Leczenie tey choroby, ile będźie zástárzáła, iest bárdzo trudne, zkąd názywa się flagellum Medicorum. Jednák sposobámi podanemi może iey porádźić, byle chory był we wszystkim kuruiącemu posłuszny. PromMed 72. CRisis znáczy walczenie, álbo woyne nátury z chorobą. Ktora pewnych dni w chorobách gwałtownych nayczęśćiey w gorączkách przypadáć zwykła; ktore kuruiący gorączki, bárdzo pilnie obserwowáć ma, chceli choremu do zdrowia dopomoc [...]. PromMed 261. Chcący tedy lekarz doyść w chorobách śiły sercá, ma się miárkowáć po bićiu pulsow, ktore rozmáite bywa, áże nie káżdy się ná nich zna, dla prośćieyszych kłádą się pospolitsze rożnośći pulsow, áby kuruiący mogł się miárkowáć, iáko sobie z chorym postąpić, y co znáczy iáki puls [...]. PromMed 267. Iáko się wzwyż námieniło, że też Sáliwácye ná wyprowádzenie złego są pożyteczne, czego kuruiący rozumny będźie umiał użyć zważywszy sposobność do tego. VadeMed 191. Szkorbutu znáki, áby ie kuruiący rozeznáć mogł, te są. VadeMed 200.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]