Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »przepłukać wodą lub innymi środkami myjącymi albo przetrzeć czymś nasączonym roztworem myjącym«:

Rekcja: co; czym ‖ w czym

Fárbę czarną z olszowey skory wárzoną/ ktorey v szewcow dostániesz/ rospuść z kozłowym łoiem/ á ćiepło námázuy/ ále pierwey mieysce przemyć trzebá dobrze y ná háłunie. DorHip II R. Przéiadam [...] Przéiádło śię/ przépiło śię/ przéstroiło śię/ przemyło śię w-łáźni/ etc. Kn 842. Ocży źimna przemyiesz wodą/ ręce schłodźisz/ W stawszy: á potym sobie vmyćiu podchodźisz. OlszSzkoła B2. Namazać łoiem koniowi zęby, ieść nie będźie mogł poki mu tychże octem ciepłym, y rolą nieprzemyiesz. ChmielAteny III 521. Na ten koniec biorą pęcherzynę cielęcą, przemywszy ją dobrze nadymają powietrzem i przy kominku suszą. KniażFol 146. Jeszcze powiem o młodych pokrzywach, w zamiarze suszenia ich, iż przez ośm tylko dni są młode i miętke. Przemyi, oparz, drobno posiekay, i susz czym prędzey. EisenNauka 66.

2. »w medycynie: zwilżać lub moczyć za pomocą czegoś nasączonego leczniczym roztworem«:

Rekcja: co; czym

Ieśliby się zropiłá ráná z zániedbánia ábo z zástárzenia, otworżywszy, koło tego mieyscá rog przemyć octe[m], potym gryszpanem zásypuy, á słoniną przetapiáną námázuy. HaurEk 54.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ przemyć ranę (sz. zm.): Warz to w krynicżney wodźie/ ábo w ocćie: kiedy powre dobrze/ włoż hałunu nie mało/ przemyi tym co nalepiey one rány/ y nogi obwin onymże co naciepley/ áż ku kolánom/ skoro oschnie/ wymyi rány one/ ćiepłą gorzałką z solą/ y záś onegoż zgrzawszy przywinąć/ y ták cżynić áż sie zgoi. OstrorMyśl1618 26. Jeżeli ciało koło rany iest zasiniałe, trzebaby ieszcze przemyć ią wodką kanforową, natężoną przez spiritius salis ammoniaci, potym ią plastrem z maści Styrax okryć: nakoniec gdy ciało zranione stanu naturalnego nabiera, samego tylko Basilicon używać należy. KurFSangOpis 83. Pierwszy z tych nieszczęśliwych zbiegł tegoż samego dnia do znayduiącego się blisko Felczera, ktory mu rany ponarzynał, przemył dobrym winem, y maścią obłożył. KurFSangOpis 87.

◼ Przenośnie: ◼ Odkryłem Ci grzech, odkrył swoje rany, Wieczny Medyku, a Ty, ubłagany, Przemyj je winem, miej o nich staranie, O, lutościwy mój Samarytanie! MorszAUtwKuk 224.

PRZEMYTY
im. przym. bier.

Formy: lp M. m przemyty; n przemyte; D. m przemytego; lm B. nmos przemyte

Znaczenia:

»opłukany wodą lub innym roztworem myjącym«: Bá y sámo łayno końskie w wodźie dobrze przemyte á potym z białkiem iáiowym zmieszáne/ dźiwnie wyćiąga z kopytá ogień y wszeláki bol. DorHip I Iiijv. Teraz więc gdy P. Tillet podaie nam proste sposoby, nieszkodliwe zdrowiu y bardzo skuteczne do oczyszczenia plamistego zboża, łacno się spodziewam, że wystrzegać się każdy będzie zażywania tak szkodliwey rzeczy, z ktorey większe wynikać mogą przypadki, ieżeli przeze nieostrożność ziarna tym ługiem przemyte y na wierzch spływaiące znaydować się będą w mieszanie dla bydła, lub na pokarm ptastwu podrzucone; do tego nasienie trucizną arszenikową napoione byłoby pewną zgubą kuropatw y gołębi zbieraiących po roli ziarna ziemią nie przykryte. DuhBrzPDzieło 471. Tak [masło] przemyte, ma być w czystą nieckę układane, rozpostarte płasko y cienko ułożone, wodą mocnie słoną zalane, y tak przez 24 godzin leżeć w niey ma. JabłAnnaUst 92. Jeśli się konopie maią obrocić na liny, na ten czas mniey potrzebuią wyprawiania y blechu; krotsze tylko włokna, które się oddzielaią w wyprawianiu, mogą być sposobem płoskoni przemyte y bielone, żeby się stały zdatnemi do przędzy, y delikatnieyszych użytkow. NaukaWyr 28. Nalawszy wody studzianey, lub rzeczney, wsyp owsa kwartę dobrze przemytego y czystego, y cykoryi korzonków drobno pokraianych filżanek ordynaryinych trzy. DośwGosp 123.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]