Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »z całej duszy«: Dusznié/ z duszé. Animitùs […] vt medullitùs […]. Ex animo […]. Kn 154. Wiem to, że choć Cię prágnę kocháć dusznie, Grzechy mnie moie odrzucáią słusznie. GłosWoł 45. Nie miała Polska i nie będzie miała tak dobrego, tak wspaniałego i tak hojnego króla, jak miała Augusta III; a oraz tak nieszczęśliwego do Polaków, iż mu nic dobrego dla kraju (choć dusznie tego pragnął) zrobić nie dozwolili, rwąc sejmy ciągle, a wszystkę winę nieładu i nierządu stąd pochodzącego na niewinnego króla składając. KitPam 119. Dusznie, adv. z dusze. 1) von Herzen. [...] 1) de tout son coeur. [...] §** 1) dusznie (serdecznie) tego życzę. T III 289.

2. »koniecznie«: „A tak - rzecze Marfiza - atoż musisz dusznie Wziąć ją sobie ode mnie, bo czynisz niesłusznie, Że widząc ją tak gładką, tak barzo niebogę Przecię ganisz, czego ja wycierpieć nie mogę”. ArKochOrlCz II 144. Ból ją przeraża ciężki i żal niesłychany, Kiedy sobie wspomina edykt wywołany, Bo jeśli przed wieczorem nie zwycięży swego Leona, musi dusznie być małżonką jego. ArKochOrlCz III 354. Skoro dopádli miast/ onę wolność/ dla ktorey woiowáli ták wiele lat/ ták wiele krwie wylali/ zburzyli do szczętu/ y śiebie sámych oney pozbawili: bo áni sobie/ áni innym dopuszczáią wolnośći żadney Religiey obieránia/ ále wszytkim dusznie roskázuią bydź protestántámi/ lubo Kálwinistámi; nie náwiiay się Kátholiku miedzy nie/ bo tobie nagorzey będźie; wolą oni Turczyná y pogániná ćierpieć miedzy sobą/ niż ćiebie; gorszymi są ná ćię/ niż pogánin kiedy na Kátholiki. BirkEgz 16. Dusznié/ aliter. vide Koniécznié/ Pońiéwoli. Kn 154. NIeodkłáday do iutrá/ dźiś żyi Stryiu słusznie/ Młody może/ stáremu trzebá vmrzeć dusznie. KochProżnEp 49. Iednák go wszytko przestrzegáłá/ Zeby/ iáko z niechętnych gwiazd to notowáłá/ Wieprzá strzegł się dzikiego. Ale on pałáiąc Ogniem żywey młodości/ y przypadki máiąc Te zá nieustrzeżone/ tym go vpátrował Pilniey wszędy/ żeby się dusznie z nim sprobował [...]. TwarSPas 86. Dusznie, adv. z dusze. [...] 2) durchaus. [...] 2) par tout, absolument. §** [...] *2) chcę dusznie (koniecznie) abyś poszedł. T III 289.

3. »biorąc pod uwagę duszę«: Powołánie swoje wykonawaj Nic swowolnie nie zámieszkaj, á będąc gospodarzem, śiebie y swojch, dusznie y ćieleśnie, męskim sercym [!] záopatruy y one wspomagaj; gdy ále (jáko w moru wiele zámieszánia) wszystkiego niedopniesz, czyń ileć możno. MuthWier 52.

Znaczenia niepewne:

1 albo 2: Chciał dusznie Kalwin, aby wyżej posadzono Jego Zełgowijusza, niż Burcharda cnego, Prostego chłopa, niżli męczennika mego. ChądzJRelKontr 298. Ták wiárá/ ták ślub doszedł: w swey go zátym sádźi Lożnicy: on w poságu chce dusznie czeládźi. OvŻebrMet 356<346>. Poszedłęm tedy z nim do Namiotow krolewskich, Zastalismy tam roznych senatorow Panow, Czyni tedy kalinowski Rellacyią prawi iak na Mękach koloryzuie powieda, na ostatku zes my się dusz nie starali o ięzyka ale dostać zadną miarą niemogli bo iuz były zaciekłe Czambuły do kosza poschodziły A on z woią [!] Dywizyią y wpoł tey drogi niedotarł gdzie ia. I szlaku Tatarskiego niepową chał bo go tak ze niesłuchali. PasPam 240. Krotkie Zebranie słow, ani podłych, ani zbyt wyszukanych, ale niby potocznych, a przecież poważney mierności bliższych, może być zdatne, ile w nagłey robocie Krasomowskiey. Te od przygody wypisuię. Są w nim niektore przystarżałe, ale nie cale z zwyczaiu wyszłe słowa, aczey mogą znowu być zażywane, y do ięzyka przywrocone. [...] Dusznie czego pragnąć. RzewWKras 202-203.