Słownik XVII wieku

Słowniki:
T, SW notują
SStp, SXVI, Kn, L, SWil, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1610

Formy: lp M. zabawa; D. zabawy; B. zabawę; ~ lm D. zabaw; C. zabzwom; B. zabawy; N. zabawami

Znaczenia:

1. »rozrywka«: Miałęm tam rozne uciechy y zabawy widząc takie rzeczy czego w Polszcze widziec trudno. PasPam 64v. Fortuną Ludzką twoia to zabawa Rzucac iak piłką. PasPam 109.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ marsa zabawy »wojna«: Krwawey-mi marsa na Syciwszy się zaba[...]wami iuz tez potrzebnieyszą ku Starosci rad bym odmięnił sarzą. PasPam 222v.

2.przen. »walka«: Nam dostały się do zabawy Narody Te ktore [...] zawsze były woięnne y Niezwycięzone. PasPam 278v.

3. »zajęcie«: Vrwawszy trochę czásu, od zabaw swych służebniczych, ktore mam przy Iego X. M. Pánu Oycu W. X. M. á Pánie y dobrodzieiu moim, ważyłem się pod imieniem w. X. M. z ięzyká Włoskiego ná Polski przełożywszy te trzy dni Fatales Regni Franciae, ná świátło wydáć [...]. JudCerem A2. Przez śrzodek KROLA PANA od niego dánego/ Ktory iest vkochánym pomázáńcem iego. Ktoby tu chćiał postępek wszytkiego przypomnieć/ Korony tego Páná wszytko w bacżeniu mieć. Y to iż w łásce iego wielmożnie opływa/ Ze to iest niewątpliwa ále rzecz prawdźiwa. Niemniey y to nie máły wźięłoby zabáwy/ Iednák się trzymáć będźiem tylko iedney spráwy. HofmańPor Aijv. PRzetoż Czytelniku á mnie wielce łáskáwy/ W czym proszę prziymi wdźięcznie te moie zabáwy/ W ktorych pisałem Marsá y Bellony dźieło [...]. DobrociesRel A2. Niech o tym sami powiedzą, którzy praktykują, kiedy i dlaczego krew w sobie zgnoili, zdrowie nadwerężyli, zabaw i akcyi chwalebnych odwykli, niesposobności do czynienia i złych obyczajów nabyli, dni w nocy, nocy w dni przeinaczyli, z przyjaciół nieprzyjaciół honorowi i życiu swojemu porobili, paragrafów i specyjałów francuskich ponabywali, trudności wszelakich i infamiji na siebie pozaciągali, Boga i łaskę Jego utracili. MałpaCzłow 185.

4. »zwlekanie, ociąganie się, marudzenie«: A iż zá vporem Cesárzá przeszłego/ dla ták długiey zabáwy I. M. Páná Posłá Wielkiego/ począł rzeczy wieść ku Woynie/ ná co Pánowie Rádni y inszy Bászowie zezwolić niechćieli/ rozważáiąc mu te szkody ktore się sstáły przez Kozáki/ áby odłożone były do przyiázdu I. M. Páná Posłá Wielkiego [...]. BuntCara B4. Terazże mi się popisz Kárádzo moy drogi/ Postępuyćiesz bráćia ma bez zabáwy długi. DobrociesRel B2v. [...] Co grzecznej pannie uszło, i owszem, to cnota, Kiedy nie chce leda czym zaprzątnąć żywota, Ze wspaniałym po świecie woli szukać brzuchem; Tłukłaby się bestyja druga i z pastuchem. Trzynastu nocy na to nie potrzeba ważyć: Tamta chciała uciechy przy potrzebie zażyć, Ta nie dba o zabawę, dosyć, dosyć trzy dni, I to siła, dosyć jest trzy razy tej brydni; Dalej kąsa dryganta i nogami pierze. PotFrasz1Kuk II 174.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Diécinne [!] obyczáié/ zábáwy. W piasku gmeráć. Ná lásce iéździć/ etc. KnAd 224.