Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: MOŹDZIERZ, MOZDIRZ, MOZDZYRZ, *MOZDZERZ, *MOZDZYR, *MOZDRZERZ, *MOŻDŻERZ, *MOŻDŻYRZ

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1613

Formy: lp M. moździerz // mozdirz // możdżyrz; D. mozdzyrza; moździerza; B. uż. żyw. moździerz; uż. nżyw. mozdzerz // mozdzyr; N. mozdrzerzem; moździerzem; Ms. moździerzu // możdżyrzu; ~ lm M. uż. nosob. moździerze // możdżerze; D. mozdzyrzów; moździerzy; C. moździerzom; B. uż. nosob. moździerze; N. moździerzami; Ms. moździerzach

Znaczenia:

1. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji[...] jeśli będzie wielka nader, nie wejdzie w mozdzerz albo sztukę, ale trzeba ją będzie ściskać i bić w koło a formować przedługowatą, a po tym wcisnąć ją mocą w mozdzerz albo sztukę; a jeśli będzie barzo mała, nie pójdzie barzo daleko, bo nader lekka będzie i moc od ognia wynidzie stroną między kulą i mozdrzerzem, albo sztuką, i musisz tedy w takim razie włożyć około więcej płótna, obwiązawszy, albo słomy. AquaPrax 396. Ad tertium genus należą wszystkie żelazne Dźiáłá, Możdżerze wielkie y máłe, przytym też y Petardy, y inne tym podobne sztuki, ktore wedle upodobánia istrzow ktorzy ie odlewáią, álbo Pánow ktorzy ie máią, álbo ich używáią, álbo wedle zwyczáiu tey Krainy w ktorey robione są, mogą być miánowáne. UffDekArch 8. Tam zostawszy na nocleg, szliśmy widzieć miasta położenie i wały; na wałach między inszemi widzieliśmy działo krótkie nakształt mozdzyrza, wzdłuż na łokci 5; dziurę ma w sobie tak wielką, co chłop nic nie schylając się siedzieć sobie w nim może. GawarDzien 35. osobna inszych batów dwa także z chorągwiami i przykryciami pięknemi, a kiedy już w pół drogi był z batem, to z kilkudziesiąt mozdzyrzów jeden po drugim srodze palono, ale mgła była wielką przeszkodą do widzenia. GawarDzien 164. Idąc názad obaczysz/ wiednym Gmáchu álbo Budynku/ pod 600. Dźiáł wielkich/ ná łożách y kołách pogotowiu leżących/ przytym ieden Mortaro, álbo Mozdirz/ ktory kule o 600. Funtách rzuca. DelicWłos 5. Panna służbista także, ubrawszy się pięknie, O panu nic nie myśli, bo też ani stęknie, Mając wygotowane w możdżerzu kule, Nie chce brukać i dźwignie z spódnicą koszule. PotFrasz4Kuk I 368. Arsenał albo cekauz, ma dział niezliczoną moc różnych: są jedne co za polską milę niosą, drugie co w jednéj sztuce po kilka dziur do wystrzałów kul mają, są moździerze wielkie i małe, jest ze skóry misternéj roboty działko polowe; rynsztunki téż bardzo piękne i porządne: jedne używane, drugie do użycia, trzecie do apparencyi; staroświecczyzny, kirysów nabijanych złotem, blachy, muszkiety, flinty, koncerze z fordymentami i t. d. ZawiszaPam 152.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ [Moździerz] burzący:

2. hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiTo wszystko wespoł vtłuc/ á w Możdżyrzu ćiepłym rospuśćić trochą winá słodkiego/ piguł z tego nátoczyć/ wielkośći wyki: z tych choremu ná noc kłádącemu sie spáć/ po trzy dawáć/ winem słodkim/ álbo przewárzonym/ trochę popiiáiąc. SyrZiel 211. 8. Y wychodźił lud/ á zbieráli je, y mełli z żárnách/ álbo tłukli w możdżerzách/ á wárzyli w kotlech/ y czynili z niey podpłomyki: á był smák jey jáko smák świeżey Oliwy. BG Lb 151. Pokoje, każdy ma swe osobne obicia, stołki, owo zgoła ze wszystkim pańskim porządkiem, a zwłaszcza też w jednym pokoju, stół, ława, krzesło nie małe, mozdżyrz z tłukiemi szkatuła, wszystko z kości słoniowych. GawarDzien 177. Pozyczyłem Abramowi Zydowi na mozdzyr Złotych 50 [...] w niedziel cztyry znowu na tenze mozdzyr wziął u mnie z 22. KunReg 14.