Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ABDANKOWAĆ

czas. ndk
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L (XVII-XVIII), SWil, SW

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, SJP


Najwcześniejsze poświadczenie: 1623
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  abdankować
czas teraźniejszy
lp 1. os.   abdankuję
lm 3. os.   abdankują
czas przeszły
lp m 2. os.   abdankowałeś
3. os.   abdankował
lm mos 3. os.   abdankowali
imiesłów współczesny
  abdankując
imiesłów uprzedni
  abdankowawszy
nieosobowy czas przeszły
  abdankowano
Znaczenia
1. »dziękować za służbę, zwalniać ze służby wojskowej«
Rekcja: kogo, co

  • ~ A gdy zaraz prędko potem, to jest w kilka niedziel po Wielkiejnocy, w Ustopeczu pieniądze im [elearom] za 9 miesięcy odliczono, cesarz jego m. każdego prawie według zasług udarowawszy, z wielkim żalem abdankował. DembPrzew 43.
  • A iż od dwudziestu kilku tysięcy, ledwo mu 12,000 wojska zostało, tedy kapitanów i oficerów zbytnich częścią abdankował, częścią do Niemiec po ludzi posłał, częścią do Szwecyi, aby inconditam multitudinem ćwiczyli, odprawił. RadziwKSprawy 145.
  • ~ Je-o m Pan Constanti Vorbek Lettow, tu in solo patriae nauką w Krakowie abdankowawszy, pod Leibrigimentem niezwycięzonego Monarchi [służył za muszkietera]. VorLetSkarb 227.
  • – Rádá Woienna postánowiłá ábdánkowáć Woyská co niepotrzebne/ á zátrzymáć tylko pewne Pułki ná Praesidia Fortec Pogránicznych/ á ná Gwárdyą Krolewską 300. człowieká/ szczegulne Officyery. MerkPol 130.
  • – Abdánkowano tu 26. chorągwi cudzoziemskiego woyská/ to iest 9. Fráncuskiego/ 11. Angielskiego/ y 6. Szotskiego; á ná to mieysce Niemcow/ Niderlándow y Wallonow záciągáią. MerkPol 152.
  • – Tę rajtarię sprowadziwszy umyślnie z Ukrainy, abdankowali ich w Zamościu, pokazawszy drogę do Łańcuta. SobJListy 30.
  • ~ Abdancken Abdánkowáć WojnaInst 174.
  • – Y ták á nie ináczey, stałeś się własnym Monárchą álbo pápużym, álbo Indyiskim, á potym iákim sposobem abdánkowałeś Wmść tych Goliatowátych, czy Pácholąt, czy Dworzan, czy Drágonow? AndPiekBoh 143.
  • – Zadnego żołnierza nie może nikt abdankować na ten czas, gdy się Woysko przeciw nieprzyjacielowi ruszy. ArtWoj 85.
2. »zwalniać, odprawiać, wyrzucać kogo«
Rekcja: kogo; od kogo, od czego, czemu

  • ~ Jerzy Niemierzyc od króla szwedzkiego abdankowawszy się z Antonem pułkownikiem i z Kozakami w Ukrainę wszedłszy z Wyhowskim hetmanem swoją wziął koniunkcyją. JemPam 252.
  • ~ A niechceć się służyć, niechce? powiedz, odpráwić cię, ábdánkowáć, licentiowáć, iestem paratissimus. AndPiekBoh 77.
  • ~ Takze ze się niema zadney częsci upominac w oyczyznie swoiey ani od bratow swoich, ktorego IM. WW. Oycowie abdankuią od tego dla iego brzydkich zbrodni y swawoli, ktorey się nie chciał po kilka razy pohamować. SprawyCzerUl II, 392-393.
Przenośnie
  • Toć rzeczywista/ że tu nie trzeba żalu przytáczáć. Jákoż go y przytaczáć; musiáłbym tu bowie[m] y Boskim y politycznym praeceptom nieco ábdankowáć.WojszOr 362
3. »opuszczać co, żegnać się z czym«
Rekcja: czemu

  • ~ [...] Przeczysta Panna abdankuiąc ziemi Pierwsze mieysce zasiada na niebie [...]. DrobOpow 28.
Użycia metajęzykowe
  • - Si in sequentibus Polonicis vocibus mutaveris owáć in uię, habebis ipsum thema; e.g. ábdánkowáć ábdánkuię, ábrysowáć ábrysuię etc. WojnaInst 174
Podhasła

ABDANKOWANY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
odmiana złożona
lp M. m   abdankowany
lm M. mos   abdankowani
D.   abdankowanych
Najwcześniejsze poświadczenie:
1623
Znaczenia
1. »zwolniony ze służby wojskowej«
  • – Odliczywszy tedy Elearowie w Schlawie żołd, i cesarzowi j. m. przez komisarze jego podziękowawszy, po niewypowiedzianem na sławę wszystkiemu narodowi polskiemu w rzeszy zarobieniu, z sławą w Schlawie abdankowani, z tąż sławą wyszli z Schlawy po czwartej niedzieli adwentowej. DembPrzew 126.
  • – Toż żołniérstwo, albo część jaka swowolniejszych, od kompanii odłączywszy się, gdy na gościńcu kupcali, cudzoziemcali zwalizują [!], a bywa to bardzo często, przepadło, więc i abdankowanych pospolicie w tamtym kącie jest zawsze dosyć. PacOb 51.
  • – I teraz, którzy zostawają w służbie, aby po zapłaceniu abdankowani byli. AktaKrak II/2 504.
  • – Do tego czasu siedzi w więzieniu więcey niż 400. osob dla opisáney przedtym Conspirácyey przeciwko Krolowi; ktora że zpráktykowána iest od ábdánkowánych Zołnierzow/ przeto zákazánie wyszło áby żaden z nich nie ważył się przystąpić do tego Miástá blisko ná 20. mil tutecznych. MerkPol 83.
  • – Siedm z Regimentow ábdánkowánych pozwolone są Cesárzowi ná woynę Turecką. MerkPol 150.
2. »odprawiony, zwolniony, wyrzucony«
  • – Ieden Anyoł nád pewną gromadą obrány Anyołow zá stárszego, Lucifer názwány, Niemáiąc żadney sobie z przyrodzenia złości Dáney od Bogá, ale stworzony w śliczności Będący do wszelkich Cnot, przyszedł dobrowolnie Do tey śmiáłości, y ták wyniosł się swawolnie, Ze powstał przeciw Bogu y konfederatem Boskim został, chcąc Mu bydz rownym dumą brátem. Z tey przyczyny z ordynku swego rugowány, Y z łaśki [!] y z godności iest ábdánkowány: [...]. DamKuligKról 42.