ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (achtel, hachtel, wachtel), SXVI (achtel), Kn (achtel), T (achtel), L (achtel, jachtel), SWil (achtel), SW (achtel), SJP (achtel)

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		achtel
D.		achtela
B.	uż. nżyw.	achtel
N.		jachtelem
Ms.		achtelu

liczba mnoga

D.		jachteli \|\| achteli
		achtelów
		achtli
B.	uż. nosob.	jachtele \|\| achtele
N.		achtelami
Ms.		achtelach

liczba podwójna

achtela

Etymologia

niem. Achtel

Znaczenia

1. »miara objętości lub wagi równa ósmej części większej jednostki«

a) »miara objętości równa ósmej część beczki«

– Piwo nákwáśniáłe nápráwić tym sposobem może/ Pszenice wziąć do iednego áchtela funt/ y przetłuc ią zhrubá/ á w worku ią záwiesić we srzodku piwá. SyrZiel 934.
– Béczká/ áchtél/ kłodá/ Béczká piwna/ in Constit: Regni anni 1565. gárncy 72. anni 1598. gárncy 62. Kn 19.
– [...] dwa achtela piwa Wroczlawskie[g]o wipil [...]. AktaBab 10.
– [...] beczką piią Czop wytknąwszy a piwo tak długo z niey tocząc Ze cały Achtel kilka sąmsiadow wypiie I wysuszy [...]. OpalKSat 86v.
– Inwentarz. Krow dojnych 14, od każdej achtel masła, każdy po fl. 7 i fl. 6 za twarog, facit od krow 14 fl. 182. OpisKról 107.
– Jazowe. Rybak jeden wydaje [...] węgorzy achtelow 6, każdy achtel po fl. 3 gr. 15. OpisKról 113.
– Pan administrator [...] Ten na urzędników, których co niedziele podejmować powinien: żyto kor. 3½, piwa beczek 10½, soli achteli 7, śledzi achteli 14. InwPuck 71.
– Ztego wtedy wziąwszy Possessią ten Dom po Achtelu Piwa wprzod poczęto wnim Panskiego szynkowac [...]. KomonDziej 202v.
– [...] w tej prochowni [...] kul żelaznych i siekanych blisko achtel, obrazów starych 5. InwChełm 6.
– Achtel, g. achtela. 1) Achtel, Faßchen. [...] 1) la huitiéme partie d'un tonneau. T III 2.
– Kmieć ieden/ iáko to dla Czeládźi ná żniwá/ wźiął od kárczmarzá 6 Achteli piwá po 5 zł/ potym tákze Tászbieru 6 Achteli/ Achtel po 40 gr Do tego 40 grzywien Krák: pieniędzy. GorAryt 104.

b) »miara wagi równa ósmej części → cetnara (kwintala)«

– Achtel, g. achtela. [...] 2) Achtel-Zentner. [...] 2) la huitiéme partie d'un quintal. T III 2.

2. »naczynie do przechowywania płynów i innych produktów; mała beczka«

– Piwo gdzieby Jáchtelem ábo beczką trąciło/ wziąć Wrotyczu/ korzenia Benedyktowego/ Dzięgielu/ Iáłowcowych iágod po gárści/ zioła pokráiáć. SyrZiel 812.
– Naprzód na górze łóżek małych i wielkich 6 [...] cebrów 2, achtelów maślnych 5, jeden masła pełen. InwSkępChom 117.
– Achtel/ vide Béczká. Kn 4.
– Béczká/ áchtél/ kłodá/ Béczká piwna/ [...] Tina [...] Dolium [...] Orca. Kn 19.
– W browarze kocioł dobry, kadzi dwie [...] achtli 15, półachtelków 4. InwUszwVet 229.
– REMANENTY. [...] Browárne Retenta, w Słodách Cwierni y Korcy nro. Piwá w Achtelách w Piwnicy - - nro. HaurEk [152].
– W ktorym to mielcuchu kocieł dobry, kadzi 2, przykadek jeden, faska do chmielu, jachteli 9. InwKal I I, 98.
– A o Ręku co mowić? To: że pożyczáne V Práczek/ v Kuchárek: bo pozáwiáne. Iákby gárce/ ábo więc/ iáchtele myć miały; Ták wielką/ ręku swoich/ nágość pokazáły. ŁączZwier D4v.
– Takze Piwa Zylinskiego Achtelami y Gorzałek zkąt inąd do Miasteczka Naszego Zywcza przywozic, y taiemnie przenosic, y na Szynki podawac nie smieli, pod przepadtkiem tych Trunkow y Karaniem Naszym srogim Ząmkowym. KomonDziej 230.
– Zamiataiąc wspak dom, a te śmieci miedzy achtele wsypać, będzie gości iak pszczoł z ulow. AktaMusz 41.
– Stajnie obejść mają, jeżeli konie wygodę mają i gnoje wydane i jeżeli woda nie zatęchła w achtelach lub z kałem pomieszana. InsGór 1737 98.

Użycia metajęzykowe

- Przysiek sąsiek wiek áchtel bąbel biel [nie tracą "e" w dopełniaczu]. WojnaInst 32

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ACHTEL