Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»język łaciński; tekst w tym języku«: Łáciná/ łácinska mowá. Latina lingua [...]. Kn 342. Polszczyzná/ Sermo polonicus [...] Polszczyzną pachnié twa Łáciná/ Włoszczyzná [...]. Kn 767. Nasmiesnieysza gdy owo łacinę mieszaią [ci, którzy uważają się za mądrych i uczonych] Wpolski iezyk y głupie y zle y niewczesnie Nie pomniąc ze tam tylko łaciny potrzeba Zazyć gdzie Polskie słowo nie ma tey y takiey Aenergii iak trzeba V nich to naymędrsza Macaronice mowic a siać soloecysmy Z barbarismami oraz. OpalKSat 44v. Nasmiesnieysza gdy owo łacinę mieszaią [ci, którzy uważają się za mądrych i uczonych] Wpolski iezyk y głupie y zle y niewczesnie Nie pomniąc ze tam tylko łaciny potrzeba Zazyć gdzie Polskie słowo nie ma tey y takiey Aenergii iak trzeba V nich to naymędrsza Macaronice mowic a siać soloecysmy Z barbarismami oraz. OpalKSat 44v. Wziąl Piłat P. Jezusa, albo raczey wyrażaiąc to, Łaciną z-Polaczoną aprehendował P. Jezusa Piłat. MłodzKaz III, 239. Iest u Polaków siódmy spadek, który Tyrónóm Łaciny sie uczącym kładą pod Ablátiwęm [...] á tęn sie kładzie ná pytanię kim, albo [...] czym. Iam go w Grámmátyce moiéy Polskiey nazwał z Łácińskiego Instrumentálnym. MalGram 53. HENRYK WALEZYUSZ [...] záproszony przez 13. Posłow Polskich [...] piękną mowiących Łaciną, Fráncuzczyzną, Włoszczyzną, Niemczyzną, co w nie máłey u Fráncuzow było admirácyi. ChmielAteny II 354. Łacina. 1) die Lateinische Sprache. 2) fig. [...]. T III 702.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ umieć po łacinie: Aprzyiechawszt tam iako bym nieumiał połacinie po kazałęm assygnacyią kommissarską. PasPam 63. ▲ podła łacina: (Chef de la Communauté des Avocats et Procureurs.) Causidicorum coryphćus, i masc. PALESTRY Patronow głowá y Starszy. [...] Słowo Sądowe gdzie tez z łacińská nazywáią Bastoneriusz, co iest słowo podłey łaciny. DanKolaDyk I, 179. podła łacina. Kuchen=Latein. latin de bréviaire; latin de cuisine. T III 702.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ dać komuś łacinę »strofować«: Dał mu łacinę. v. Strofowánie. Łáiánie. Kn 342. dano mu łacinę aż mu się łeb kurzył. [...] no lui a lavé bien la tête. T III 702.

PO ŁACINIE
w funkcji przysłówka

Formy:

Znaczenia:

»w języku łacińskim«: Inskrypcyje [...] pisane były po francusku, po łacinie, po grecku na arkach truymfalnych i na bramie św. Marcina, którą bramą miała królowa wjechać do Paryża in summa pompa. SobJakPer 86. Po łacinie Lorica Po polsku Brustwerk albo nadwałek. NarArch 8. Po kosciołach bywalismy na kazaniach [...] gdyz umyslnie dla nas gotowali się po łacinie y zapraszali na swoie praedykaty. PasPam 56. Przyiechawszy tam iako bym nieumiał połacinie po kazałęm assygnacyią kommissarską. PasPam 63. Aprzecię nayczęsciey do mnie połacinie mowią Ze to Polakom lingva Usitata [język zwykły]. PasPam 63v. Napisany Instrument po Łacinie y po Grecku kolumnami; Łacinską Kolumne Papiesz [...] Latini Ritus, a Kolumnę Greckim pisaną ięzykiem, podpisał Cesarz Grecki, atramentem Purpurowym. ChmielAteny II 176. Weźmi, Korżenia żarzyczki (inaczey Benedykt) po łacinie Catyophilata. BeimJelMed 206. BAZYLISZEK, po Łacinie Basiliscus, Regulus, iest rodzay Wężow osobliwych [...] ktory iadem swoim drzewa suszy, dopieroż rzeczy żyiące, y czuiące, to iest Ludzi, Zwierzęta. ChmielAteny1755 I 497. BĄK, BABA, po Łacinie Onocrotalus, Truo, ná kształt Łábęcia, ále pyska odmiennego, bo długiego, czerwonego, ná końcu zágiętego Wolę ma iáko sakwę, w ktorą ryby połknione chowa. ChmielAteny1755 I 509. BARANEC blisko Iwigny nad Morzem Kaspiyskim w Tartarii, DRZEWO po łacinie AGNUS SCYTICUS, że ad instar Baranka rośnie, głowę, nogi, wełne liściem y gałąskami reprezentuiące, obrosłe iak Baranek [...] DRZEWO same naciąwszy, sok krwawy z siebie sączy. ChmielAteny1755 I 538. MODRZEW Drzewo po Łacinie Latix [...] Onim trzymała Antiqitas że Ognia, nie apprehenduie, [...] exemplo że koło miasta Gezgobii, wieży nie mogł spalić Juliusz Cesarz [...] iż z tego była budowana Drzewa. ChmielAteny1755 I I, 541. po łacinie, adv. Lateinisch. en latin; latin. § dobrze po łacinie mowi, pisze. T III 702. * po łacińsku vulg. po łacinie, adv. Lateinisch. latin, en latin. T III 702. Rzekł do nich [pasterzy] ięzykiem Tureckim, pytaiąc coby to było y czyi gay? a oni rozumieiąc że albo po łacinie, albo po Anglicku mówił, odpowiedzieli. TylkStrom 92.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]