Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »związany z łowiectwem, myśliwski«: Łowczy/ (adiect.) Venaticus [...]. Łowczy Widok/ Venatio, [...] Spectacula edidit, gladiatores, venationes [...]. Kn 370. On bowiem zájiste wybawia nas z śidłá łowcżego/ y z powietrża najádowitszego. ModlPub 96. Tu bogini myśliwa/ myiáłá w strumieniu Swoie pánienskie członki/ po łowczym strudzeniu. OvŻebrMet 59. Ten zwiedźiáwszy myśliwi, gdy wiátr lekki wieie Hásło dworzánom dáią, sámi spuszczą z boku Ogáry głośne, zwierzá máią iuż ná oku, Drzą pobliższe po polách bydłá, stádá, owce, Słysząc rożne psow głosy, łoskot, trąby łowcze, Gęstwom zwierz niedowierza, stráchem wielkim zdięty, Ucieka postrzelony będąc, nie raz phnięty, Dość połowu ná skłádách leży, w polu, w leśie. JaklWiad 51. Łowczy, adj. Iagd-. de chasse. [...]. T III 758. Względem prześladowania postrzeloney zwierzyny tak sobie postąpić trzeba, gdy kto, mający prawo do polowania, na distrykćie swoim łowczym, zwierza jakiego postrzelił, y rozumie, źe na śmierć zraniony [...]. PubPrus 20. AGnulf Krolewic z támtey świátá strony/ Kędy ná Rhodan biią Aqwilony/ Gdźie go Fráncuska odźiałá purpurá Y gdźie Xiążęćiem być dáłá náturá: Máiąc ochotę do łowczey zábáwy Tropem Alcydá/ zniey nábywał słáwy. ZawiszaMiłość A2.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ łowcza obierz »myśliwskie sidła, pułapka zastawiona przez polującego«: Vydźiesz napáśći i łowczych obierzy, Ziemskich się bestyi nie zlękniesz i Zwierzy. ChrośJob 25. Miey też naprzećiw Bojáźni tę nadzieję w PAnu, że ćiebie on z łowczych obierzy wyzuje, y w záráżliwym powietrzu rátuje. MuthWier 51. Łowczy [...] § łowcza obierz [...]. T III 758.

2. »dotyczący urzędu łowczego«: Łowczé kśięgi/ ábo o łowách. [...] Cynegetica [...]. Kn 370. Łowczy [...] łowcze kśięgi. łowczy budynek. Iäger-Haus. venerie; maison de chasse; muette. T III 758. §. 14. Kto, nie mając od Nas Samych albo od Departamentu Łowczego, Naszego Generalnego a Naywyźszego Direktorium w Jnteresach Financyalnych, Woyskowych y Ekonomicznych na to Konsensu, roli w boru dobywa, winą Piąćiudzieśiąt Talarow, albo trzechmieśięczną Karą féstunkową ma być skarany. PubPrus 10.

ŁOWCZY m
w funkcji rzeczownika

Formy: lp M. łowczy; D. łowczego; C. łowczemu; B. uż. żyw. łowczego; N. łowczym; Ms. łowczym; W. łowczy; ~ lm M. uż. osob. łowczowie; D. łowczych; C. łowczym; B. uż. osob. łowczych; N. łowczymi

Znaczenia:

1. »ktoś, kto zajmuje się łowiectwem, myśliwy«: „Najedzą się — odpowie pan ów — koło kuchnie. Chłopcze, wołaj łowczego”; aż ciura odarty Przychodzi; jaki łowczy, takie, myślę, charty. PotFrasz3Kuk II 598. Dochodzą mię różne wiadomości o źle się sprawującym łowczym mym ze szkodą psiąt moich, czemu nie dając wiary, zechcę naznaczyć komisją. RadziwHDiar 141. TERMINY MYSLISTWU SŁUZĄCE Łowczy, Myśliwiec, Doieżdzacz, po Kniei krzyczący, Kotłowy, nawarę preparuiący. ChmielAteny1755 I 80. Łowczy, subs. g. łowczego. Vber-Iäger-Meister. Grand Veneur. T III 758. RAz, gdy Łowczemu przypádła myśl dobra Rozstáwić sieci, ná leśnego zwierza Przypádkiem iákimś, widzi w siatce bobra, Co go nátura bardziey do więcierza, Nápędzić miała, iák stworzenie wodne Bobr w kniei, są to rzeczy dziwu godne. DudzZbiór 520.

2. »godność tytularna niższego urzędnika dworskiego«: Poselstwo od ichmciów pp. senatorów i rycerstwa województwa sieradzkiego na ten czas pod Sieradz zgromadzonych ichmciom pp. posłom naszym: Jerzemu Radoszewskiemu Bokszy podkomorzemu wieluńskiemu, Piotrowi Wężykowi łowczemu sieradzkiemu, [...] ichmci pp. obywatelom województwa poznańskiego i kaliskiego za uniwersałem kolskim pod Sieradz zgromadzonych s posłanym, dane dnia 20 marca w roku niniejszym 1607. AktaPozn I/1 362. Łowczy/ (substant.) [...] Venatorum praefectus [...]. Kn 370. Panów Pawłowskich dwóch: Marcin i Jan, ten służył aż do śmierci lat dwanaście, Marcin łowczym był lat kilkanaście. ZawiszaPam 391. [...] teyże młodźi sług tákich nástręcz Desperátow, áby śię ná nich rzucáli, ospáłemu, gnusnemu, łowem śię báwiącemu, łowczych posyłay przez kogo nieznaiomego od przyiaćiela iego, odpiś listowny, iákoby przez nieostrożność niosącego zginął, spraw, áby do czytánia wielu przyszedł; áby śię spráwy nie powiodły, śiłá rzeczy do spráwowánia razem mu poday, áby nic nie spráwił: radź, áby wiele rzeczy żądał, szukał. MazarInstr 109. Urzędnikom Koronnym należą kożdemu własne armatury, iako to Marszałkom Laski, Kanclerzom, Podkanclerzym Pieczęci, Podskarbim y Podkomorzym klucze, Hetmanom Buławy, Chorążym Chorągwie, Miecznikom Miecze, iako y Koniuszym Szable, Łowczym Trąby, Generałom Artyleryi Armaty, Możdzerze, kule, Pułkownikom Woyska Polskiego Buzdygany, Szable, belty, pociski, Generałom Laska Kommendy, Szpady, Piki, Chorągwie, Spontony. JabłJAHer E2. Niosę pokorną submisją i prośbę do was, Wielmożny JMĆ Panie łowczy i podstarości grodzki, horodniczy i sędzio grodzki, dobrodzieje moi, suplikując, abyście mię do społeczności pracy i łaskawego serca swego przyjąć raczyli, od których jako od zacnych i głębokich w ojczyźnie naszej statystów z najgłębszą uwagą uczyć się wielkich ich sentymentów pragnę [...]. MatDiar 144. ŁOWCZOWIE mają zwierzchność nad Łowczymi pśiarni Królewskiey, i Assystować powinni Królowi na polowanie. [...] ŁOWCZOWIE Nadworni na mieyscu Łowczych. ŁubHist 217. Oprocz pieniędzy za bilety, ktore chyba razem z biletami, iak wyźey powiedziałem, na końcu miesiąca oddawać się będą do karbony w Gubernii ustanowioney, wszystkie inne przez Łowczego perceptowane, odwożone być maią co Niedziela przy raporcie, i do teyże karbony po przerachowaniu w przytomności JP. Gubernatora wrzucone. InsEkon 93[94].

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ łowczy koronny: Tegoż roku p. Potocki łowczy koronny, u siebie w stancyi, szwagra swego p. Gnińskiego wojewodę bracławskiego, wprzódy szablą a potém buzdyganem tyrańsko pobił. ZawiszaPam 178. Łowczy Koronny. [...] Łowczy Nádworny Koronny. ChmielAteny II 401. Łowczy [...] § łowczy koronny; [...] łowczy Nadworny Koronny [...]. T III 758. ▲ łowczy litewski: Łowczy Litewski. [...] Łowczy Nádworny Litewski. ChmielAteny II 401. Zabiełło, łowczy lit.[ewski], z afektu swego raił mi znowu siestrzenicę swoją Piotrowiczównę, ciwunównę pojurską, którą ja jeszcze w dziecinnym wieku widziałem. MatDiar 366. Łowczy [...] łowczy Litewski. T III 758.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz myśliwy, myśliwiec, łowca.