Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ŁUPIEŻNY, *ŁUPIEZNY

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (bez cyt.), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. m łupieżny; D. m łupieżnego; ż łupieznej; lm D. łupieżnych; W. mos łupieżni

Znaczenia:

1. »skłonny do grabieży, rabunku, wyzysku, uprawiający grabież, rabunek, wyzysk«: Zostáwił dwor pełen Politikow: to iest/ ludźi ktorzy nie wierzyli nic inszego/ tylko co im pożytek vkázowáło/ łákomych/ łupieżnych/ prágnących czći; bez sumnienia/ bez wiáry/ y bez Bogá. BotŁęczRel IV 47. Łupieżny/ Praedatorius, classis praedatoria [...]. Kn 374. Lupieżny/ Praedatorius. Draskus/ płeszus/ łupus. SzyrDict 159. Kaszy wzięli zołnierze, parę wołow y inne szkody poczynili, y była tu cała chorągiew raytariey drapiezney y łupiezney Dzierzbickiego, stanąwszy w Paczułtowicach w Sobotę Wielkanocną rano, a w Poniedziałek dopiero wyi[a]chali, o czym protestacya w grodzie Krakowskim 1659 post Pascha, na trzysta złotych poprzysięzone szkody. SprawyCzerUl II, 388. Łupieżny. Raub-, de voleur, de pilleur [...]. T III 767.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ łupieżny okręt: Łupieżny okręt, Vaisseaux de pirates [...]. KulUszDyk 67. [...] łupieżny okręt. Raub-Schiff. vaisseau des pirates; un navire des corsaires. T III 767.

2. »będący rezultatem grabieży, rabunku, wyzysku«: Po konfederacyjej z łupieżnych pięni[ę]dzy kupieł wieś Połajowice, od Miechowa mila; ślachcicem zwał się. TrepNekLibDworz 306. Tatarowie wybieraiąc się na Czambuły, w wigilią ruszenia się, nie wiele koniom obroku, by były letkie do biegu, daią. A gdy się w pułnocne kraie, w ktorych przez wiele miesięcy słońca nie widać puszczaią, dla łupieżnego profitu, źrzebienta od klacz swoich zostawuią przy granicy y przy drogach, aby te do dzieci swoich naturalną przywiązane sympatyą, tąz drogą wyprowadziły z ciemnych y błędnych kraiow, iako pisze Paulus Venetus. ChmielAteny III 272.

3. »o zwierzęciu: drapieżny«: O głupi pisarzu, doczytałeś się, o co? A czytałżeś, co za król, jakiem go tyranem kroniki opisują wieczne? Czytałżeś, jaki żal potem i pokuty odprawował za tego Skarbimira? Owo, jako widzę, że do tego wszystkiego tyraństwa i tę naturę dobrowolną radzibyście przyciągnęli, a zwłaszcza wy, łupieżni wilkowie. ReskryptSzlachCz II 65. Das Crocodil/ ein ungeheures und räuberisches Thier des Flusses Nilus. Krokodyl/ okrutny y Łupieżny zwierz Rzeki Nilus. KomDobrOrb 75.