Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»pełen żalu«: Po Pánu vtonionym gdy po morzu pływa/ Itháki jusz dáleka wodá ią porywa/ I do Grobu Ajáxá słuszniey swego pławi Z ktorey się dzwięk załośny/ y tá mowá ziáwi: Ciesz się, cny Bohaterze zwyćięscaś i w grobie/ Ktorać przedtym/ y dziś Tarcz tász należy tobie/ Lepszyć Neptun niż Pallás. GawDworz 6. Listy KROLA IoMSCi do Wiednia y do Francyiey ordynowane poszarpali y czytali [...] Ależe to przecię krola potykac niemiało na to iest załosny. PasPam 144. Taką, miał Intencyią ze by cię [w] wstępną srzodę Panem Młodym nazywano a teraz załosny że iego affektem gardzisz. PasPam 220v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ akt żałosny (sz. zm.): Krewni [...] te mu [Zygmuntowi III Wazie] Ostatnią posługę z Serdecnym zalem oddaią y WM Swym Msci P. Zemną pospołu Uniżenie dziekuią, Ze Się WM na ten akt Załosny Stawieli. HerbOr 306. Nazaiutrz była Msza spiewana, tak się ten załosny act skonczył bez stipy. VorLetSkarb 181.

ŻAŁOSNA
w funkcji predykatywnej

Warianty fonetyczne: ŻAŁOSNA, ŻAŁOŚNA

Formy:

Znaczenia:

»jest smutne«: Subsellia, urzędy władzą utraciły; swawola wszędzie górę wzięła, także nie to, co kto był powinien, ale co mu się podobało, to czynił; a jeszcze to jest tym żałośniejsza, że winę wszytkę na WKM., na senat, na urzędniki kładąc, swe rzeczy udają, zamysły farbują, aby acz niesłusznym udawaniem nienawiść ludzką na WKM. i na nas, bracią swoję, obaliwszy, wieściami płonnymi i inszymi różnymi sposobami ludzie spokojne do rozruchów i tumultów pobudzali, libertatis speciosum nomen praeferendo, aby tym łacniej na cel wymierzony niewiadome rzeczy przywiedli. MyszkZdanieCz III 296. Ato im jest niesłuszniejsza, tem częstsza i żałośniejsza, że tego roku drugiem pierwej sławę, egzystymacyą stracić przyszło, pierwej być osądzonych i publikowaniem już powiedziano, o co się kto i jako sprawować miał, być niepraw. MyszkZdanieCz III 297-298. Záczym Studenći názáiutrz z płáczem ludzkim precz z Krákowá poszli/ Kośćioły/ Akádemią/ Kollegia/ Contubernia/ Szkoły puste zostáwili/ rożni rożnie do Czech/ do Prus/ do Lipská/ Witemberku Ieny szkoł Luterskich sie vdáli. Byłá to Koronie Polskiey żáłosna/ bolał Krol August świętey pámięći/ y zá nimi posyłał/ roskázuiąc/ żądáiąc/ áby sie wroćili. CezWargFranc 25. A kiedyby wżdy tám do Turek z nimi iácháli/ y Turkom ie ofiárowáli/ nie tákby żáłosna byłá: ále ie ludziom w Polszcze w ręce wtrącáią/ y Polakom pod imieniem narodu Polskiego/ bez wszelákiego wstydu ofiáruią/ z wielkim obelżeniem narodu Polskiego. SkarMes 5 nlb. Pátrz ná ten filar iako ozdobny/ iest to z pokoiow twoich wieczny Monárcho/ wierę nie czyń nam wstydu twym pokoiowym/ ktorzy przy tobie stać też muśiemy w tak ćiężkiey nędzy leżącym; á co nam nażałośnieysza że sobie nic nie roskażesz/ á nawet y słowká iednego od ćiebie słyszeć nie możem/ ábyś w czym kazał posłużyć. HinPlęsy 195. Jeśli to nie żałosna o p. Boratyniego i p. Tyzenhauza myśleć konserwacji, a mnie na mięsne wydać jatki za to tylko, że dobrze i cnotliwie służę, nic nie biorąc, a wniwecz się obracając! SobJListy 158. To żałośna, że na końcu prawie ćwierci juliuszowej, nawet w tenże dzień śrzodni ta tranzakcyja gródecka była, kiedy i spod Wojnicza król szwedzki wojsko polskie spędził był i tak obiedwie wojska nad Wisłokiem rzeką, oni stąd, owi zowąd, oboje nieco łączyć się musiały. JemPam 144. To najżałośniejsza, że tego roku Kamieniec od Turczyna wzięty [...]. JemPam 407. To najżałośniejsza, że tego roku Kamieniec od Turczyna wzięty, luboć przecię Lwów za łaską Bożą i swoim porządkiem ratował się, niczym prawie nieprzyjacielowi nie okupował się, tylko w zakładzie cnoty i wierności dwóch katolików, dwóch Ormianów, dwóch Rusi, dwóch Żydów Turkom dali byli, którzy tamże w Kamieńcu jedni poumierali, drudzy zdrowo sczęśliwie przy dalszych paktach z Turkami powychodzili. JemPam 407. Boć si inimicus maledixisset, sustinuissem utique: ále jáko żelázu inter malleum et incudem zostáwáć, przyćinki mieć drzewu od toporzyská, z własnych exhálacyi słyszeć piorun źiemi, od domu swego ćierpieć Jobowi oppressyą, ták y mnie dáleko żáłośnieysza, kiedy násze áffektu więzy w nieprzyjázne ćięszkiey niewoli zámienił W. M. Pan káydány. BystrzPol G. SĄŚIAD: Y to ćiekawa do wiedzenia, choćiażći załośna. KonSRoz 3.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]