Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616

Formy: lp M. żołnierz; D. żołnierza; N. żołnierzem; Ms. żołnierzu; W. żołnierzu; ~ lm M. żołnierze; D. żołnierzów // żołnierzy; C. żołnierzom; B. uż. osob. żołnierzów; N. żołnierzami; Ms. żołnierzach

Znaczenia:

»człowiek służący w wojsku«: Pyta zołnierz Theologa/ mogąli dziwowiska/ iako to Psiegłowcy [...] krolestwo wiekuiste odziedziczyć? Prawi mu Theolog/ iż mogą/ y tamże zaraz daie affirmatiey swoiey ratią z S Augustyna. KalCuda 304. Tatarowie Auxyliani naypierwey od nas uciekli a potym Woysko z pola zegnano y godnych Zołnierzow naginęło ale tez y Szwedow. PasPam 51v. Przytoczył potym przykład o owym Zołnierzu ktory prosił Eremity ze by się zaniego modlił. PasPam 56. Tys Zołnierz ia Zołnierz ty Generał ia Generał. PasPam 71. Tameczni zas Incole [mieszkańcy] kozdy Strzelec, kozdy Zołnierz a do tego y charakternik. PasPam 76v. Do krola Zołnierze wstępowali in vesto peregrina posroiwszy się ładnie Zupan z drelichu kontusz także z drelichu. Iubka z raytarskiego koletu. PasPam 79. Gdy Zołnierze przyiechali w tey modzie nie mogła się w Warszawie nadziwić krolowa Ludwika z Frącymerem to ich tak sobie do koła obracali a oglądali ciesząc się. PasPam 79v. Ludzki był to człowiek wielce dobry Zołnierz y mąz doswiadczony. PasPam 82v. Zmarłego [nie godzi się] oddawać ziemi Zołnierza Pukoby wprzod [w] iako nayzgromadnieyszey Freqventiiey z Swoich nie był Chwalony Condigne [godnie]. PasPam 85. Było to prawo wdawnym Athanskim [ateńskim] Panstwie. Że się niegodziło zmarłego oddawac ziemi Zołnierza. PasPam 85. OdStąp ty y zasług y SubStancyiey iedz zęmną do Stolice dam ci 50 000 dam ci y Corkę y wszystko co mąm. Począł był y medytować uBogi Zołnierz et interim [a tymczasem] kazano oddawać więzniow y musiałęm oddac. PasPam 100v. Wyprawił zaraz Sapieia na podiazd kmicicza Pułkownika Zołnierza dobrego. PasPam 111v. Mogli by Panowie Zołnierze teraz niey szego wieku brac Ideam [wzór] z naszego Woiowania. PasPam 113v. Takis człowiek iako y on tak zołnierz iako y on y na nim skora nie z karaczyny iako y natobie. PasPam 114. Nasz Krzywiecki lubo był dobry zołnierz y męszczyzna pewnie urody piękney y okazałey, Ale niemowca a oSobliwie in facie Publica Mnie tedy ordynował do deklaracyiey. PasPam 116-116v. Lubom nie konfederat alem zołnierz rowno z niemi do zasług nalezący. PasPam 134v. Chwała Bogu ze [...] doczekałęm się przecie aby iednego opoczciwosci ubogiego Szlachcica y Zołnierza pro innocentia [za niewinnością] usłyszec Iudicium [zdanie]. PasPam 142v. Nie to iest Fundament dawno woynę Słuzyć długo Zołnierzęm bydz. Ale często się bic. PasPam 147. Wczora porabowali y posiekli Zołnierzow iego Pułku. PasPam 155. Iakom tedy w czora powiedział toz mowię y teraz ia Z miastem mąm sprawę nie z Zołnierzami. PasPam 169. Tak tedy bonis modis [w dobry sposób] dla owych Zołnierzy Instancyiey iuz na ten czas pokornieyszey [...] kazałęm Burmistrza zowych manelów rozstroić. PasPam 169v. Dopiero pił [woiewoda] y Zołnierzom kazał pić za zdrowie y tam mię z wielką wdzięcznoscią expedyował. PasPam 172. Kładę [...] taką admonitią [...] choc bys iuz był Zołnierzem to pod czas Hibernowego Stanowiska iechac na Seym. PasPam 201. Stało nas Zołnierzow y Dworskich Ludzi kupa wielka przy krolu kiedy się to działo widzieli y słyszeli słowa. PasPam 202. Krol był węsoł [...] Na podskarbiego wołał in haec verba Gospodarzu czyn przynukę Zołnierzom bądz im rad [...] Nas tez tedy animował piicie uskąpca pili tedy na Fantazyią. PasPam 202. Ten sposob zda się nam bydz potrzebny [...] że by po tych Zołnierzach ktorzy wroznych przed tym okazyiach dobrze wyprobowaną Oyczyznie reprezentowawszy Cnotę na domowey zal się Boze pod Mątwami poginęli woynie. Panowie officyerowie zasług nie brali. PasPam 217. Woysko nasze tego Roku Stoiąc obozem pod Trębowlą lecie y zimie, nie Zołnierzami ale Gospodarzami byli. PasPam 250v. Od Zołnierzow po Gospodach zapłaty za Wina y za insze rzeczy brać nie chciano. PasPam 264. Był to Zołnierz dawny y Doswiadczony kawaler bywał Porucznikiem y Rotmistrzem. PasPam 275v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ prosty żołnierz: Siekł strzelał narazał się nie iak Hetman ale iak prosty Zołnierz. PasPam 107v. Ia iako prosty Zołnierz nierad się Specyałami pasę. PasPam 164. ▲ stary zołnierz: Kommęnda przymie była Bo mi iuz była oddana puko owi Starsi Zołnierze nienamyslili się na ochotę. PasPam 57v. Przypadnie woiewoda do nas y rzecze do Woyniełowicza Nu stary zołnierzu poczynay że nąm szczęsliwie w Imię Panskie. PasPam 105. Mogę tez y ia tak piastować Honor WMM Pana Dobrodzieia iako y naystarszy Zołnierz Rzecze dobrze [...] poszedłęm do koni. Tam zastałęm owych katanow. PasPam 160. ▲ lisowskiego zabytku żołnierz »jak Lisowczyk«: Iak prętko Lisowskiego ieszcze zabytku Zołnierz Czarnecki wzioł wiadomosc o tey Iego Imprezie zaraz poszło Woysko Magnis Itineribus [śpiesznymi pochodami] nazad do Niepra. PasPam 111.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Zołnierz zuchwáła buczna rzécz. KnAd 1366.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Z klechy Pleban/ z chłopá Pan/ z niedołęgi żołnierz. łzi gorę wybijają. ŻabPol A2. ● Zakonnik w Celli/ Zołnierz we zbroi/ Człek przy prawie. Bespieczni są. ŻabPol B1v. ● Nié żołnierz. Nié wiéle ich pobił. KnAd 736.