Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp (żydowski, żydoski), Kn (żydowski), T, L (żydowski; XVI-XVIII), SWil (żydowski), SW (żydowski), SJP (żydowski) notują
SXVI (?) nie notują

Formy: lp M. m żydowski; n żydowskie; D. m żydowski; ż żydowskiej; C. n żydowskiemu; lm M. mos żydowscy; nmos żydowskie; D. żydowskich; N. żydowskiemi; ~ odmiana niezłożona lp C. m albo n żydowsku

Znaczenia:

1. »dotyczący Żyda«: Dla ktorego gdym był w Jeruzalem/ stáwili się przede mną Przedniejszy Kápłani y Stárszy Zydowscy prosząc o dekret przeciwko niemu. BG Dz 25, 15. żydowski/ Iudaicus [...] Kn 1460. Wam go daję, wy za to, za leki, za dzięki, Brońcie go od żydowskiej i balwierskiej ręki. MorszAUtwKuk 49. Ewángelyia S. [...] wyraża gniewliwostkę iego, cholerkę iego, Increpabateum, bo towárzyszá swego łáiał, i lepsza była cholerá i gniew dobrego Łotrá, niżeli potulność Iudaszá, ktory [...] słowka iednak przykrego Kápłaństwu żydowskiemu nie rzekł. MłodzKaz II, 241. Weyrzysz ná twarz P. Iezusa záplwáną, á ták záplwáną, że grube sople charchow żydowskich, z twarzy iego wisiáły. MłodzKaz I, 376. Szemranie. 1) Gemurmle, unvrernehmliche, Reden. [...] § 1) szemranie żydowskie w bożnicy. [...] T III 2252.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bożnica żydowska: A Gdy byli [Paweł i Barnabasz] w Sáláminie/ opowiádáli słowo Boże w bożnicách Zydowskich/ á mieli z sobą y Janá do usługi. BG Dz 13, 5. Bożnicá Zydowska/ Proseucha, [...] Śynagoga. Kn 43. W Tey vlicy ś. Anny názwáney/ byłá przedtym Bożnicá Zydowska/ mieysce vrągániá/ y czći vwłoczenia Imieniu Naświętszemu IEZUS... PruszczKlejn 20-21. Kościołow wszystkich w murách y zá murámi [Lwowa] po Przedmieściach numero 41. Cerkwi murowánych 6. drewnianych kilka. Bużnic Zydowskich murowánych 2. ChmielAteny II 315. Bożnica Zydowská, temple de juifs. KulUszDyk 9. ▲ żydowskie jagody: Żydowskie iágody/ v. Bálsamká. Kn 1460. ▲ bałamuctwa żydowskie: TALMUD Księga praw obyczaiow y bałamuctw żydowskich. DanKolaDyk II, 358. ▲ biret żydowski: Stawcie sobie przed oczy dusze wászey, osobe iáko Krolewską, stawciesz sobie że iey zdeymuią Koronę drogą z głowy, á kłádą iey bierlet iaki żydowski zápárszywiony. MłodzKaz II, 113. ▲ pogłówne żydowskie »podatek płacony przez Żydów«: Cła donatywy kupieckie, pogłowne zydowskie y inne podatki [...] aby in duplo [w dwójnasób] płacone były. PasPam 217.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ żydowski cech »zdziercy, skąpcy, lichwiarze«: Drudzy bez regestrow do Zydowskiego cechu wstąpili; drą, łupią bez miłosierdzia. BirkNiedz 224.

2. »właściwy językowi hebrajskiemu, należący do niego«: Spiewam Wielkiego Salomoná Mowy, On Zydowskiemi, ia Polskiemi Słowy. Trudney podobno podeymę się rzeczy, Mieć rowno Muzę, y prawdę ná pieczy; Ni iey przykopcić Póétyckiem dymem, Aby się o to nie porożnić z Rzymem. Bo iák podobna chłysnąwszy z Potoka, Nie przeładowáć Słowámi Proroka? Nie przydawszy záś; to mie zá to ieszcze Osądzą pewnie uszczypliwi wieszcze. LubSEkl 1.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ abecadło żydowskie: Kładzie ná początku słow swoich iednę literę z obiecádłá Zydowskiego. StarKaz II, 55.