Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ŻYZNY, *ŻYŹNY

Słowniki:
SStp, SWil, SJP notują
SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?), SW (?) nie notują

Formy: lp M. m żyzny; D. ż żyźnej; Ms. ż żyznej; lm M. mos żyzni; B. nmos żyzne; Ms. żyznych; W. nmos żyźne

Znaczenia:

1. »obfitujący; obfity«: Tedy dzikich Tátárow niepomierne zgráie/ Bez odporu burzeły żyzne one kraie: A trwogi w się natchnąwszy z wiátrow lekkych siły/ z dział po wszytkim Podolu iednostayne bily. TwarSLeg 12. Zápłáczćie rozumnego człowieká niebiosá/Niech z was plynie ná żywot duszom martwym rosá Wytryskayćie łzy żyźne z serdeczney fontány/Zátopćie złośći/ ktore w duszách czynią rány. BanHist 267. Krol Dunski wielkie ma dochody [...] ma przy tym Prowincyie zyzne w ryby y zwierzynę. PasPam 71. Ten y káżdy [rok] áby był żyzny y szcześliwy Boskie[g]o potrzebá błagáć Máiestatu. HaurEk 95. Zápłáczćie rozumnego człowieká niebiosá/Niech z was plynie ná żywot duszom martwym rosáWytryskayćie łzy żyźne z serdeczney fontány/Zátopćie złośći/ ktore w duszách czynią rány. DamKuligKról 36. Prawdziwe wyrozumienie tey bayki iest, że się w Libiy znáyduie kray formę maiący Rogu wołowego, bardzo żyzny w wina i owoce wyborne, ktory Krol Ammon dał corce swoiey Amaltei – o ktorey baiano że była Mamką Jowisza. DanKolaDyk I, 370.

◼ Przenośnie: ◼ Iego zacni klienci Proponuiąc zyzni Do Chwały Boskiey zaszczyt y Miłey Oyczyzny Zeby ten przyrodzony przymiot w sobie mieli. PasPam 270.

2. »urodzajny«: Y ták piękny szczep Rzymski rosł po woley/ Ná Báwárskiego polá żyzney roley. TasKochGoff 441. Tobie nie role, nie żyzne pasieki Ja, twój chowaniec, daję do opieki, Aniu cię proszę, byś na mej winnicy Rozkosznej, trunek dowarzał w macicy. ZimBSiel 70. Miasto [...] Leżąc dość w żyznych gruntach w pomorskiej krainie Zdrowością aeryej osobliwą słynie. KorczWiz 12.