Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »zwolnienie ze służby wojskowej«: Zaczem na tak słuszną prośbę cesarz jego m. [...] łatwo przypadając, abdank pozwolił, albo wypuszczenie z posług. DembPrzew 43. ROZDZIAŁ XVI. O ZAPŁACIE, ABDANKU, I WRÓCENIU SIĘ DO OJCZYZNY ELEARÓW POLSKICH. DembPrzew 43. Abdank albo rozpuszczenie wojska [...] wprzód miesiącem miał być opowiedziany. DembPrzew 81. Po abdanku [Elearzy] wolne mieli mieć przepuszczenie przez państwa j.c.m. do któregokolwiek pana katolickiego. DembPrzew 81.

2. »wyraz wdzięczności, uznania, podziękowanie«: Nie raz ten Wielmozny Pułkownik od Máiestátu Pańskiego/ nie raz od Rzeczypospolitey/ nieraz od Oyczyzny/ nieraz od swych społzołnierzow/ tákie tytuły/ tákie ábdanki odnosił? gdy go Orłem niemal drugim tytułowano. WojszOr 273. Naiduiemy nawet y w kronikach naszych polskich pierscien nazwany abdank, Deogratias, Ktory nie co inszego znaczy tylko wdziecnosc animuszu slacheckiego. HerbOr 147. Drugą po tej przyczynę kładłem mego szwanku, Żem wprzód Bogu, niźlim jadł, nie oddał habdanku: Nie dziękował mu język za codzienne dary I dobrodziejstwa wzięte, nie uszedł też kary. PotMorKuk III 316. Zá co mu krom Herbownie dźiedźicznych, przy nayniższym podźiękowániu, tyśiąc Hábdánkow, sto szczerozłotych Koron Niebieskich, post sera fata życzemy: Aurum addamus auro. SczanKsięga Ev.

◼ Przenośnie: ◼ Nágrodźił wprędce Apollo/ kiedy ich snem vspił śmiertelnym/ y ták ow płácz mácierzyński/ ktory się pewnie rzewliwemi łzámi vgłaskáć by nie mogł/ tym wdźięcznośći swey abdánkiem zátámował. WojszOr 311<310>.

ABDANK m

Formy: lp M. Abdank // Habdank; D. Abdanka; Abdanku; C. Hadbankowi; B. uż. nżyw. Abdanch; N. Habdankiem; ~ lm B. uż. nosob. Hadbanki

Znaczenia:

Herb Abdank (p. Informacje dodatkowe}

nazwa własna »polski herb szlachecki, biała litera W na czerwonym polu, Abdaniec, Awdaniec«: Przydania [w herbie] Zas abdanka pod krzys iest ten Początek. HerbOr 312. Moi przodkowie są wConstitutiach od wiekow mianowani z Lechem tu usiadszy Na herbie abdanch nosze. OpalKSat 6. Lámbert z domu Hábdánk był Biskupem lat 18. vmárł Roku 1101. PruszczKlejn 92. Regiestr Herbow Szlacheckich, wedle porządku y Alfabetu poráchowány. A. Abdank ábo Hábdánk. PotPocz 7 nlb. Herb ich [Ordyczów] Habdank ze dwiema Krzyzami, y gwiazda na wirzchu krzyzow na Helmie. DrobTuszInf 5. Ci tedy z konar Lubiatowscy pieczętuią się Habdankiem y na Hełmie Habdank. DrobTuszInf 38. Dębno Herb Ma bydź krzyż biały przez cáłą tarczą, ták w szerz iáko y wzdłuż rozciągniony, ná lewym iego boku spodem, Abdank biały w polu czerwonym, pod herbem y koroną, między dwiema bawolemi rogámi krzyż kościelny; ták go opisuią. NiesKor II 30. Ktoż zábroni nam tey broni Melodyiney użyć, Głosem twemu Herbownemu Hábdánkowi służyć. Sławić godne dáwnorodne Godne miłey wzmianki, Twe Herbowne złotosłowne Wysławiáć Hábdánki. RudnGłos 266. Wyhowskim Lwoserd, to iest Lwie serce, do Abdanku Oyczystego przydał Krol Ian Kazimierz Orła Polskiego w purpurowym Polu, Item S. Jerzego, trzeci Lwa Zołtego w Polu zielonym Miecz dobyty trzymaiącego. Cwarty Pogonię w polu białym. JabłJAHer F4. W litera w Herbie koloru białego, na polu cżerwonym; zowie się Abdank albo Habdank, ktorym na 70. kilka Familii w Polszcze się pieczętuie. ChmielAteny III 60. Skarbek pierścień w te skarby wrzucił mówiąc: Aurum addamus auro, á Cesarz odpowiedział Hab dank, i odtąd Habdankiem pieczętuje się ta Familia. ŁubHist 18. [...] wyśli na Miasto Posłowie do gospody, którą sobie naięli na Kobiernikach, a Xiąże kazał mię zawołać, Przyszedłem ia, przyszedł Opat Swiętokrzyski Benedyktynow z Łyśeygory, nadszedł też Skarbek Herbu Habdank, który był Przeorem Templarczykow fundowanych w Opatowie [...] JezierGowórek 30.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]