Słownik XVII wieku

Znaczenia:

»zrzeczenie się władzy monarszej; złożenie korony«: Przybylismy dowarszawy nakonuokacyią ktura się Poabdykacyi Iana Kazimierza Krola Polskiego [...] odPrawowała. PoczOdlPam 90. Począłem tę pracą moię Roku Panskiego 1669. w ten dzien wktory się po Abdicatij Korony nowego Pana day Boze szczesliwa poczęła Electia. PotPrzyp 1. To go [króla Jana Kazimierza] do desperacyiey apotym do Abdykacyiey przywiodło Bo mawiał często iuz więcey wolney głowy miec nie mogę. Az ią kapturem na kryię. PasPam 204v. Nie zowią go [posła], jeno kortyzanem, zwodzicielem etc.; że tu nie przyjechał, tylko zwodzić, zalecać się, praktykować rzeczy, a czekać na śmierć królewską albo na abdykację. SobJListy 261. Król Jmć już cale na tej naradzie chce deklarować abdykację; za czym i Wci sercu memu kontrakt o te tam majętności kończyć prędko trzeba. SobJListy 315. Puncta instrukcyey tego: Aby pod czas Abdikacyey violentè zaiechany Drakim w ręce Rzeczyp. oddał [kurfirst]. PisMów II 126. Tym Orła Sármatyckiego piorem/ ktore dziś z-ręku wypuszczam [...] nieznaney i zátrudnioney abdikácyey sposob ex usu Reipub: wykształtowałem. PisMów II 395. Y ztąd dobrze ieden powiedziáł, kiedy Krol August powrocił do Polski po uczynioney abdykacyi swoiey, w tenczas właśnie, kiedy Car pod Pułtawą wygráł, wydał Krol Manifest obszerny. JabłSkrup 19. Jakże Karol V Rządy y Zycie swoje Zakonczył. [...] Ferdynandowi I Bratu Zdał Cesarstwo, Philippowi II Synowi Swemu resztę państw Zlecił, y oddał od tego czasu dom Austryacki dzielił się w linią Ferdynanda y karola; podczas abdykacyi Stanom imperyi remonstrował, Ze Za panowania Swego 7 razy we Włoszech [...] bywał. IntrHist 234-235. R. 1558 we dwa lata po Abdykacyi [Karol V, cesarz niemiecki] Znalezyto dyspozycyą te doczesność pozegnał. IntrHist 236. Wespazyan Kochowski Woyski Krakowski sławny Historyk Polski, wydał do druku Annales Polonae od śmierci Władysława IV, do abdykacyi Jana Kazimierza krola, to iest od roku 1648 aż do roku 1668, na trzy tomy ich podzieliwszy, siedm lat każdey wymierzywszy, nazwał ich Cimacteres, primus, secundus y tertius w Krakowie 1683, 1688 y 1698. NiesKor II 551. MICHAŁ KORYBUT Xiążę Wiszniowiecki, Syn Jeremiaszá Woiewody Ruskiego, á Synowiec Dymitrá Korybuta Kásztelaná Krákowskiego Hetmána Wielkiego Koronnego, Olgerdá y Jagiełła Xiążąt Litewskich [...] po solenney abdikácyi Jána Kázimierza Krola unanimi Electoris Populi voce Rege Piastum praetendentis Krolem Polskim proklámowany [...]. ChmielAteny II 362. Czwarta przyczyna upadku wielkich Krolestw ABDIKACYA, Co iest w pośrodku Morza rzucić wiosła, popalić zágle, utopić Sternika, w poiedynku związać ręce broń wydarłszy, tonącemu umknąć ręki, w ciemnościach błądzącemu odebrać latarnię, wyłupić oczy, a nie dać Powoderza. Wczesne iednak extra periculum Państwa, wolne są y praktykowane ABDYKACYE przy zachodzącym Statuum Regni konsensie. ChmielAteny1755 I 437. Krystyna iego Corka Krolową proklámowana R. 1650 abdykowała pod pretextem widzenia Francyi, do Rzymu się udałȧ, tam rewokowawszy, umarła Roku 1689. dezygnowawszy podczas Abdikacyi Karola Gustawa Comitem Palatinu[m] Bipontinum Stryiecznego swego. ChmielAteny IV 417. Czytaymy tylko Konstytucye Seymowe, y Dzieiopisow Polskich, od śmierci Władysława czwartego, do Abdykacyi Kazimierżowskiey, a strętwieiemy, na srogie y straszne klęski, ktore ledwie nie do szczętu zniszczyły Oyczyznę, a prawie czwartą część kraiow Rżeczypospolitey, do obcych Panow przeniesły. RzewWKras 221. Na Seymie kiedy na proźbę Senatu całego, i Stanu Rycerskiego Król nie chćiał odmienić intencyi swojey, pożegnał przez Olszowskiego całą Rzeczpospolitą, Diploma z obódwóch stron spisane, w którym Oyczyzna Króla, Król Oyczyznę wyzwolił od posłuszeństwa, Rzeczpospolita naznaczyła Królowi pensyi roczney z skarbu 300000. złotych, który po Abdykacyi wyjechał prętko do Francyi na pokutę. ŁubHist 108. Po śmierci lub po dyspozycyi jako Łokietka lub po abdykacyi jako Jana Kazimierza [...] Stany Rzeczypospolitey NAYJAśNIEYSZYCH Tytuł na siebie biorą. ŁubHist 134-135.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ abdykacyja króla: Za abdykacyą Krola I.M. przeszłego prowent z mennic […] do dyspozycyi Rzeczyposp. przypadł. VolLeg V 15. ▲ abdykacyja królestwa: In futuro proponitur abdykacyją albo rezygnacyją Królewstwa Polskiego i W. Ks. Litewskiego effective. SkorDiar 110. Dziwny zdał się był rok przeszły [tj. 1668] dla abdykacyi królestwa króla Kazimierza. JemPam 379.