Słownik XVII wieku

Słowniki:
L (bez cyt.), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688

Formy: bezok. abdykować; ~ cz. przy. pr./cz. ter. lp 1. os. abdykuję; 3. os. abdykuje; ~ cz. prze. lp m 1. os. abdykowałem; 3. os. abdykował; ż 3. os. abdykowała; ~ im. wsp. abdykując; ~ im. uprz. abdykowawszy

Etymologia: <łac. abdicare; >

Znaczenia:

1. »zrzec się, zrzekać się władzy, korony«:

Rekcja: co || z czego || od czego

Monárchowie przede-mną/ synom/ braći/ álbo krewnym ábdykuiąc Koronę podawáli/ ia miłey Oyczyźnie i Rzeczypospolitey ktorey iestem Oycem i Synem/ i dla miłośći iey z-Wodzá Gregarius, z Páná Obediens, z-Krolá Concivis stawam się abym młodszemu ustąpił/ w-ktorego obrániu áby P. Bog WM. pobłogosłáwił/ in solitudine mea zabaw prożen Máiestat iego święty błagáć będę. PisMów II 11. Anno 1669 Krol Kazimierz abdykował z Polski Zimie a tegoz Roku latem staneła Electia Krola Michała. DrobTuszInf 54. Lecź z tym wszytkim klęski Zawsze August odbierał przez impet zwycięski Szwedow z Konfaederaty, przyszedł los ku temu, Ze August abdykował Koronę pierwszemu Stánisłáwowi. bitwę Káliską wygrawszy Wroćił skryćie do Sasow z Szwedem straktowawszy August w przod Kśiążę Sáski; á potym Krol Polski Ten przez páktá odebrał Kámieniec Podolski Z Szwedem gdy nieszczęśliwie śiedem lat woiowáł Po Káliskiey wygráney nagle ábdykował. GraudGab 2 nlb. A wtym znowu Eurus na Polskę począł wiać. Turczyn bowięm przez Posła swego, woynę Sarmatom w pokoiu będącym wypowiedział, zczego zafrasowawszy się, przytym utrudzony wielkiemi kłopotami, Panuiąc w Sarmackim kraiu lat 20, w nieszczęśćia zawsze rosole, Koronne porzućił Rządy, publicznie na Seymie, sposobęm prawie nie- słychanem, Abdykował z zadumieniem całey prawie Europy. KołTron 200. Jezeliby ten raz wiktoryią otrzymał, tedy Zaraz po Batalij miał panstwo Abdykować y Machometanskim Zostać pustelnikiem. IntrHist 99. Abdykowawszy na koniec Krolewstwo [Jan Kazimierz] umarł we Francyi. MikSil 255. A gdy przyszedł trochę ku sobie tak mu rzeknie: Miły Mężu ieżeli mam żyć z tobą przy nadziei Korony, a zawsze przy boiaźni o życie twoie, wolę prostą Zoną z tobą żyć niżeli Krolową, więc w pokoiu wolemy y miłości przyszłey fortunie żyć, y dni swoie skończyć, niżeli w ustawicznym kłopocie; więc moia rada ustąp Albumazarowi Korony, niech Panuie poki chce abyś był bespieczny życia. Co uważywszy Klaryndus, y słysząc poniekąd że mu o śmierci mysli, posłał do niego daiąc znać że abdykuie Koronę. MarGMinKol N3v. DIOCLETIANUS, ktory Maximiliana, Konstancyusza Chlora, wziąwszy sobie za Kollegow Państwa Rzymskiego, iedne windykował, drugie utrzymał Prowincye Rzymskie, potym abdykowawszy, zabawką Ogrodową Ogrodową dokońćzył życia, ale to pewniey, że się sam zabił, iako wielu zaboyca y Tyran, ktory mawiał: Nil difficiliùs, quam bene Imperare. ChmielAteny1755 I 472. Krystyna iego [Gustawa II Adolfa] Corka Krolową proklámowana R. 1650 abdykowała pod pretextem widzenia Francyi, do Rzymu się udałá, tam rewokowawszy, umarła Roku 1689. dezygnowawszy podczas Abdikacyi Karola Gustawa Comitem Palatinu Bipontinum Stryiecznego swego. ChmielAteny IV 417.

2. »porzucić co«:

Rekcja: komu || co

Siła nas będzie takich y podobno rzadko kto sie z iego Pallestry obierze, ktoby Niewolał Bellonie abdykowac do Cerery sie Applikowac. PasPam 205v. Dawnom już abdykował poesim polską, moję niegdy w młodszym wieku zabawę. KochWiedTur 36. Niepoprawne zródło .

# Użycia metajęzykowe: # Verba. Abdykuię Absolwuię Affektuię [...] WojnaInst 163