Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ADAMASZEK I, *JADAMASZEK

Słowniki:
notują

Formy: lp M. adamaszek; D. adamaszku; B. uż. nżyw. jadamaszek // adamaszek; N. adamaszkiem; ~ lm M. uż. nosob. adamaszki; D. adamaszków

Etymologia: <śr. łac. adamascus>

Znaczenia:

»cenna tkanina jedwabna, jednobarwna, o wzorzystym splocie; ubiór z tej tkaniny«: (Izba iadalna) obita adamaszkiem błękitnem. NiemPam 44. Podobno adamaszki/ axamity/ altembasy pięknieysze u was będą niż słońce. BirkNiedz 223. Czemuby v nich w Kramách nie widáć Adámaszkow owych flandrowánych? GrodDysk Dji. Czemu onych Adamászkow z Fladrem tám gdzie ie robią nie przedáią, GrodDysk Dji marg. Adámászék/ Sericum florulentum. Kn 4. Xięzna Neuburska Pani i dobrodzieika moia [...] małzonce moiei Czamare wisniowego adamaszku [...] darowała. VorLetSkarb 181-182. Mam tu [...] dobre iedwabnice, Czamlet/ Jadamaszek/ Aksamet. PolPar 55. Kupiłęm nanie umyslnie w Poznaniu Pultynek Specyalny [...] Adamaszkięm karmazynowęm podkleiony. PasPam 80. [Pani] Sama się też ubierze w adamaszek cudnie. WierszForBad 164. Ztąd [z Damaszku] Adamászek wziął originem y zowie się Tela Damascena: ztąd y zelazo na pałásze wyśmienite, Demeszki zwáne wychodzi; koło tego Miastá wiele nágo chodzi ludzi, máiących się zá świętobliwych, że Adáma podobno náśladuią. ChmielAteny II 508509. Ciało iego [Dawida] pogrzebione w Ieruzalem w mieście Dawidowym na gorze Sion w grobie białego marmuru, gdzie meczet teraz Turecki, y grob ten adamaszkiem czerwonym poktyty. ChmielAteny III 133. Adamaszek. Damast. damas, sorte d'étofe. T III 2.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chiński adamaszek: Pościel onych [synów] do lat sześciu: dwa materace włosiane [...] kołderka i pawilonik z płotkiem, kitajczane a barziej jeszcze chyńskiego białego adamaszku, który się zawsze prać może, rzecz srodze czysta i trwała. RadziwHDiar 186.

◼ Przenośnie: ◼ Pytasz mnie: co to są fraszki? - Dawno rzekł ktoś adamaszki. Po nich zaś kładę bajki: Wszelkich kolorów kitajki. KorczFrasz 3.

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1674

Formy: lp N. Adamaszkiem

Znaczenia:

ekspr., indyw. nazwa osobowa »Adam«: Diminutivum do Drużby. IAná zowię Jachnikięm/ Stánisławá Stászkiem Y ia ciebie Adámie/ nazwę Adámászkiem. KochProżnEp 111.