Słownik XVII wieku

Słowniki:
T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1661

Formy: lp M. adiutant; ~ lm M. uż. osob. adiutanci; D. adiutantów; N. adiutantami

Etymologia: <niem. Adjutant, z łac.>

Znaczenia:

1.wojsk. »oficer pełniący służbę pomocniczą przy starszym rangą«: AIDE de camp Praefecti castrorum vicarius [...] NAMIESTNIK Hetmański Adiutant. DanKolaDyk . Adjutant; Adjutant. aide de camp. T III 2.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ generał adiutant: ▲ adiutant skrzydłowy: Adjutant skrzydłowy. T III 2. ▲ adiutant regimentowy: Adjutant regimentowy. Regiments Adjutant. aide-major. T III 2.

2. »podwładny, pomocnik«: Zá tymi [następowali] Pięć Trębácżow z doboszámi [...] Po tych Podskárbi Krolewski z Adiutántámi. Graffow dwánaście w długich szátách. MerkPol 241. Temuż j. panu strażnikowi przydajemy adiutantów, którzy między się miasto połaciami rozdzieliwszy, tak o nas samych braci stanu rycerskiego, jako też i o ludziach stanu miejskiego i wiejskiego, którzy luźnami przed niebezpieczeństwem schronili się, widzieć będą. AktaKrak III 421.

◼ Przenośnie: ◼ W niewoli życia swojego jak w kajdanach zgnijesz [...] oka od wstydu i alteracyi nie podniesiesz, choćby ci do łóżka wlazł przez gębę adyjutant, i ten tylko weźmiesz próżnowania swojego pożytek, żeś się prędko i snadnie ożenił. MałpaCzłow 190. ◼ Jakoż widziemy po te czasy obfite tego wszytkiego [złych obyczajów] skutki, gdzie w pierwszej zaraz miłości małżeńskiej próbie czuwają na zaciąg różnego predykamentu sekundanci, adyjutanci i koadijutorowie. MałpaCzłow 257.