Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn nie notują

Formy: lp M. administracja; D. administracji // administracjej; C. administracjej; B. administracją // administrację; Ms. administracjej // administracji; ~ lm D. administracyj; B. administracje

Etymologia: <łac. administratio>

Znaczenia:

1. »zarządzanie czym, sprawowanie władzy w jakiejś dziedzinie, na jakimś terenie«: Rządzenie świata od Pana Boga/ iest podobne administracyiey krolestwa ziemskiego. StarKaz II, 526. Constitutum, aby Commisarze y Pisarze Skarbowi/ Rachunki Administracyey y Deputacyey swoiey ab Anno 1644. począwszy/ oddali. MerkPol 15. Allegavit pana Brunszwika, teraz administratora tych dóbr JKM [...], że kwity dawał za administracyi swojej z kanonu. InwPuck 65. Hiszpanskie Panstwo [...] w Administratiey zostaiące Electora Bawarskiego. SobTDzien 32v-33. Im P Kasztelanowi Kaliskiemu, wypowiedziawszy iusz Arędę Klucza Zninskiego, odebrałem go y pusciłem w Administratią P. Romanowi Staroscie Memu. RadziejKor 55. Tegoz Roku Administratią Pa[ń]stwa Zywieczkiego trzymał IM Pan Samuel z Lipia Lipski Starosta Rawski y Stanisławski y Zywiecki. KomonDziej 148v. Mając sobie zleconą administracyją żup krakowskich od im. p. Stanisława hrabię Denhoffa, miecznika koron[nego], marszałka konfederacyjej generalnej stanów Rzpltej, który w daniu raz tymże żupom protekcyi inhaerendo non desistit skarbu Rzpitej providere emolumenta, włożył to onus na mnie administracyjej, abym insistendo komisyjej a. 1690 reasumowany w tych żupach obojgu, także stosując się in a. 1706 uczynionej przeze mnie, nie tylko zważył obserwowane gradus gospodarstwa, według dawnych zwyczajów opiewających, konserwacyją i tychże egzekucyją, ale et nova auge promocyjej onegoż postanowił dyspozycyją, którą niżej w wyrażonych punktach ichm. pp. oficyjalistom przy ordynacyi mojej daję. InsGór 1708 73. Lecż przezorni tameczni Monárchowie zápobiegli tey z ludźi ewákuacyi: Wyszedł Edykt Annô 1623. nádawaiący pewne Poddanym Wolności, aby się mnożyć mogli. 1mo. nowożeńcom pozwolono lat cztery, aby wolnemi byli od wszelkich podátkow. 2do W roku 18. żeniącym się wolna chudoby swoiey daná administrácya. ChmielAteny II 19.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ administracyja skarbu: Administracyę skarbu wielkiego księstwa litewskiego oddano p. Pociejowi i p. Wołowiczowi. ZawiszaPam 222. ▲ administracyja celna: Żeby Scartahelli áni plebei do żadnego Officium Skarbowego et nominatim Pisarstw Skarbowych, ádministracyi Celnych, Zup, Myt, Komor przypuszczani nie byli. DanOstSwada I, 23. ▲ administracyja wodna: [...] iedna Administracya wodna y Wielkopolska Ceł Koronnych wypłaca wszystko to, co do Skarbu wnoszą Contrahentes. DanOstSwada I, 25. ▲ administracyja sprawiedliwości: Securitatem internam; [...] zawisła na iedności w radach, na exekucyi praw [...], na subordynacyi Przełożonym, na administracyi sprawiedliwości. LeszczStGłos 10-11.

◼ Przenośnie: ◼ To iedynie z młodości moiey w intentach miałem ábym był dociekł, czy też sublunarnych wszystkich rzeczy przy gwiazdach administracya? BystrzInfZup 13 nlb.

2. »udzielanie«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ administracyja sakramentów: Drugą corkę Czart wydał Simoniam za Kapłany y Prałaty [...] Aby za administracyią sakramentow y pracą około zbawienia ludzkiego/ zapłatę iako naywiększą wyciągali. StarKaz II, 329-330. S. LEO II. obrány Roku 682. postanowił wárować się Simonii w Administrácyi Sakrámentow. ChmielAteny II 152.