Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: AFEKTACJA, EFEKTACJA

Słowniki:
L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1625-1626

Formy: lp M. afektacja; D. afektacjej; afektacji; C. afektacjej; afektacji; B. afektacją // efektacją; ~ lm D. afektacyj; C. afektacjom; B. afektacje; Ms. afektacjach

Etymologia: <łac. affectatio>

Znaczenia:

1. »zabieganie o co, żądanie, życzenie sobie czego, pragnienie«: Przystąpi potem [pan Buczyński] do affektacyj moich teraźniejszemu czasowi służących. RadziwKSprawy 50. Z tąd ná koniec nie dármo podięte protekcye Miast Książąt lennych w nie słusznych áfectácyách/ y Oyczyźnie szkodliwych. OpalŁRoz L2. Chrystus Jezus chcący ták tryumphuiącego iáko y woiuiącego Kościołá áffektácyiey wygodzić/ rozdzielił Ciáło Swoie święte ná dwoie. StarKaz II, 39. Wczorá dopiero miał Poseł Tátárski audiencyą v K. I M; ná ktorey audiencyey Listy oddawszy od Cháná/ áffektácyą Iego/ ktora onemi listámi continebatur, mową swoią szerzey przełożył. MerkPol 32. Dałęm znosząc Długi Ordynackie za effektacyią Io MSCi Pana Myszkowskiego Io MSCi Panu Sędorowskiemu [Szandorowskiemu] Rotmistrzowi flo: 4000. PasPam 235. Żądał [Jan Stefan ze Skorzewa] abym od [...] [jego] affektacyjej i prośby nie odstąpił. InwPuck 157-158. Te ná proźbe y Affektácyą jego [młodzieńca] do Wm. M. M. Páná zá nim wnosze przyczyne. DobrPol II, 68. Prośbie, żądaniu y áffektátiey, w ták poważney spráwie, mey miłey Kumie [śmierci] dałem mieysce. AndPiekBoh 61. PO szczęśliwie skonczonych Swi[ę]tach, die. 29. xbris anni praeteriti Izbá Poselska reassumpsit sessie swoie pod dyrekcyą stárey Laski W. I. M. P. Mićielskiego Podsedka Wdztwá Sierádźkiego, ktory uczynił relácyą co spráwił u N Máiestatu I. K. M. P. N. M. y opowiedźiał teneritudinem affectus I. K. M. erga Rempub: ktorey życzy iák nayszczęśliwszych sukcessow consiliorum ochotnie wszelakim Rzeczyposp: annuendo affektácyom, y iako ná niedoszłym Seymie iuxta postulata Rzeczypospolitey verbo suo Regio zá dosyc uczynił [...]. GazWarsz 1702 14I 1 nlb. Według własnego ich [chłopów z Lubonia] zdania i afektacji każdemu z nich pozwala się roli w trzy pola tak wiele, ażeby żyta ćwiertni pięć [...] wysiać mogł. RzepLubKutrz 221. Konferował Król August pieczęć wielką Załuskiemu [...] na co dziwnie bolał Primas Radziejowski że nie według Jego affektacyi. OtwFDzieje 101. Za Listem ImPana Piotra Głuszynskiego na mocną affektacyą pozwoliłem wkromie wziąć na moy kredyt u Pa Toskaniego kupca Warszawskiego TBch 50. SapADiar 104. Mośći Pánowie zá násze myto jeszcze nas pobito. My według áffektácyi Waszeći mego Mośćiom Páństwá utrzymujemy ná Seymikách ich interessá, co prawdá nie grzech: y zá toż ná nas sámych crucifige? że Brát Szláchćic weźmie jáki czerwony álbo bity, á czyli nie dignus operarius mercede? boli to gárdło gadáć dármo. BystrzPol N2v. U mnie maxima słuzyć zawsze Przyiacielskiey affektacyi. MikSil 67.

2. »przychylność, życzliwość«: Widząc potrzebę áffektácyey I. K. M. Chán I. M. Woyská ordynował insze z Sołtanem świeże w Vkráinę. MerkPol 101. Sub protextu Dworskiey Affektacyjej y swoię mieli [doradcy] prae Oculis Prywatę. PasPam 191. Więc juz swoję substancyją puszczam na afektacyją I cokolwiek tylko chciała, natenczas wytargowała [macocha]. StanTrans 59.

3. »cecha, skłonność«: Pokażę [...] iako przez opuchłego w piśmie ś rozumie się człowiek chciwy. A druga, iáko chciwy nie może bydź od tey złey affektacyiey swoiey uleczony/ ieno przez sámego Chrystusá Pána. StarKaz II, 408.

4. »cierpienie, dolegliwość; ból«: Hetman [...] ledwo od zwyczainei iemu affectatijei za cięszkiem zafrasowaniem się przychodzącei z konia nie spadł. OssJŻyw 33v. Dziś z łaski Bożej król jm. jest relevatus od tych bólów [...] Jmp. poseł bawarski ani wczora, ani dziś nie był u króla jm., bardzo poturbowany będąc tą afektacyją króla jm. SarPam 124-125. Król jm. ranne nabożeństwo u oo. bonifratellów [...] będąc cale wolnym od afektacyjej kamiennej [odprawił]. SarPam 142.

5. »nienaturalność, przesada«: Do stylu historycznego wielkiej nad inne trzeba zwięzłości, uwagi, ostrożności, biegłości i słów bez affektacyjej łagodnych. LubSArtPol 206.