Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ALBA, *HALBA

Słowniki:
SXVI (halba), SWil (halba), SW (halba), SJP (halba) notują
SStp, Kn, T, L nie notują

Formy: lp M. alba; B. albę // halbę; Ms. albie

Etymologia: <niem. Halbe>

Znaczenia:

»miara objętości płynów i ciał sypkich, pół → kwarty; ok. 0,47 litra«: Powinien też będzie każdy sąsiad [...] czystej manny halbę [...] i stoff jagodow rożnych panu oddać. KonDOliwKutrz 74. Dają przytym bartnicy przy każdym pokowie rączkę miodu i halbę, a to względem tego, iż zamek pobory, jeśliby z borow następowały, zastępować powinien według kontraktu. OpisKról 253. [...] pod bytnosc Panską w Zamku straz odbywaiąc kazdy na dzień albę grochu albę mąki dwać stofy Piwa y na 3 dni bochenek chleba w Zamku odbierac powinni [...] InwChełmPolPom VII 56. 1 Konewka większa nisz alba, węwnątrsz złocista. SzumInw 45. 1 garnek o 3 kwatery, 2 garky o albię [!]. SzumInw 50. 2 flaszky okrogłe,w koszda wieci nisz alba się wleie. SzumInw 69.

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI, XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. alba; D. alby; B. albę; N. albą; Ms. albie; ~ lm M. alby; D. alb

Etymologia: <łac. alba>

Znaczenia:

»długa biała szata liturgiczna«: Albá kápłánska/ Vestis reliqiosa lintea [...]. Poderis [...]. Kn 5. Chciał Pan Bog [...] żeby kápłan nie miał szaty ná sobie iedwabney/ ktorą my Albą zowiemy/ ále tylko lnianą od wierzchu głowy aż do ziemie. StarKaz II, 341. Kápłani/ gdy chwałę Bożą w Kościele odpráwuią/ záwsze Komży/ ábo Alby z białego płotna urobioney záżywáią. StarKaz II,493. Alb 3. - Xięga graduał 1. KsPtaszUl I, 565. Wierny zásię Kátholik á dopieroż Xięża? Ták biały być powinien że y snieg zwycięża, Z tąd wam Alby przystoią ná mieysce Effodu To zle, łábęciem z wierzchu, Krukiem być ze spodu. Dopieroż kráść, áni kryć, nie należy zgołá, Kogo Bog do ták świętey, służby swey powoła. PotPocz 148. Do Xiędzá Herbu Łábędz. Sam w Albie, Łábęć w Herbie, zacnego Kápłáná, Skoro zdiął Albę z siebie? áż czárna sutánná. PotPocz 174. Stroy iego [arcykapłana żydowskiego] był [...] ná spodzie száta alba lniána długa aż do ziemi; na wierzchu száta hyácyntowá z rękáwami aż do kostek. ChmielAteny1755 I II, 550. Alba kapłańska. Chor-Hemd. aube; robe de lin que le Prêtre met lorsqu'il doit dire la Messe. T III 4.