Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1.mit. »rzymski bóg miłości, Eros«: Dobry mistrz Amor, dawno zwyczajony, nauczy mówić język nie ćwiczony [zakochanego]. TwarKLek 23. Na co się wtenczas matka zapatrzyła, gdy cię, tak śliczne stworzenie, zrodziła, Zosieńk[o] grzeczna, boś ty Amorowi barziej podobna, niźli człowiekowi. TwarKLek 27-28.

◼ Przenośnie: ◼ Zawsze też Amor twój ode mnie stronił, Póki mię przed nim Wstyd wrodzony bronił; Niedługo jednak, jakoś mu doradził, Twój się Kupido z moim Wstydem zwadził. ZimSRoks 122.

2. »w sztuce: postać małego nagiego chłopca ze skrzydłami - częsty motyw dekoracyjny w okresie renesansu, baroku i rokoka«: Miasto koni łabęcie z wyniosłymi karki Zaprzężone ciągną woz pierzchliwymi barki. Jedwabne na nich szory, pasy i z lejcami, Ktore rządził najgładszy między Amorami. TrembWierszeWir II 253. Nie masz iuz!, nie masz dzbanka, dzbanka prześlicznego, Stłukł się niestety! stłukł się, ot skorupy z niego. Wyrażono Jowisza, który w kształcie byka, Z piękną na grzbiecie Nimfą przez morze umyka. Łamała ręce krzycząc: Europa stroskana, Jowisz alabastrowe lizał iey kolana. Z włosami piękney Nimfy zefiry igrały, W koło nich na Delfinach Amory pływały. GesChodSiel 45. MENALKAS.Day mi przy twoim boku zawieszoną flaszę, Na którey iest wyryty kształtuie [kształtnie] Bachus młody, Z Amory, co zbieraią do koszow iagody. GesChodSiel 79.

3. »miłość do innego człowieka«: Pisze [wojewoda krakowski] ze zKrolem teskni bez powrotu naszego, czego Amor przyczyną. OpalKListy 333.

◼ Przenośnie: ◼ Amor [mówi] Iuzesmy na plac przysli chcesz zeby prawdziwie Aby grzech z granic twoich Ustąpił. KodKon 145.

4.ekspr. »mężczyzna będący obiektem czyjej miłości; ulubieniec«: Trudno wygładzić z pamięci Oyczyzny naszey tanta w Domu tym nomina owych Amorow, co iey byli amores, owych Gratusow co tak grati w oczach Jey żyli, owych Felixow co iey tak feliciter służyli. DanOstSwada II, 79.

AMORY nmos blp

Formy: lm M. amory; D. amorów; B. amory; N. amorami; Ms. amorach; W. amory

Znaczenia:

»romans, romanse, miłostki; miłość zmysłowa; pieszczoty«: Ci ktorzy sie w lubieżnych amorach kocháią/ Niech pospołu do Cypru w iednęłodź wśiadáią. MorszHRoz A4v. Ten list dostał się w ręce oica me[go], ktory obawiaiąc się aby mię one niezwyczajne moiei młodosci amory, nie odwiodły od przedsięwziętei drogi do sławy y zasług [...] napisał do mnie list. OssJŻyw 41v. Iezeli tez twoy Pan syn urodziwy bedzie I nadobny bacząc ze płeć go biała lubi Zaras sie do zalotow bierze do amorow. OpalKSat 81v. Brat nasz znalazł według wojennej pory Nowe amory I stacza, idąc w posiłku do Litwy, Z dziewkami bitwy. MorszAUtwKuk 333. On do Syriey ziechawszy z Kleopatrą amory odnawia. ChrośKon 426, IX. Bohatyr straszny amorami melankolizuie. AndPiekBoh 152. Y ten niech bannizuie poboczne amory, Kto chce z dziatek własnych w domu swym podpory. GorzWol 88. Melissa zezwoliła na wszytkie iego [czarta] Amory y oddawszy mu duszę, y ciało, prosiła go o to zeby miedzy wszytkiemi Mniszkami naypiekniey spiewała. HistŚwież 497. Jakie częstokroć bywaią zabobony, urokow zamawianie [...] Amorow niepodczciwych utrzymywanie. BystrzInfAstrol 13v-14. Henryk VIII. Krol [...] amorami Bolenii metresy zaślepiony, Lumen Wiary s. stracił. ChmielAteny II 283. Kiedy Szalenstwo z Trunku wyciżdanych [wyuzdanych] amorow organki w głowie pomięsza: to tak amanti amenti daway codziennie ośley krwi suszoney. BeimJelMed 417. O amory bezecne! o własności cudza! Jak was szatan subtelnym sposobem ułudza! DrużZbiór 99.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ z kim amory płodzić »uprawiać miłość«: Nie czas Duglassowi y inszym z swemi Zonami amory płodzic, kiedy mars z obu stron srozeie. HistBun 40v.

◼ Przenośnie: ◼ [Zefir do róży:] Wiedz, że też y Ja mam swoie amory zbyt delikatne, zrzędne, fantastyczne. DrużZbiór 236.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]