▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ anielski duch »anioł«: [...] pewien-em tego, że w pragnieniach Twoich anielskich naśladujesz duchów i czego widzieć nie możesz, będąc śmiertelności zasłoniona szatą, tego koniecznie widzieć pragniesz. [do Konstancji Wielopolskiej] HugLacPrag 22. ▲ Panna Chóru Anielskiego »Najświętsza Maria Panna«: Niechayby darmo na Klasztor Vbogi Kalwinskiey albo Luterskiey záłogi Niedomagał się: poniewasz tákiego Ludu, co Pannę Choru Anyelskiego Co dziennie bluznią do krwie ostateczney Niemogłby cierpiec Katholik stateczny. OblJasGór 72v. ▲ relig. Najświętsza Panna Anielska (sz. zm.): Jakosz 6 Augusti poAnielskiey naswietszey Pannie Piątego dnia y Oney poruczywszy się wopieke wyiechałem zdomu day Jezu Sczęsliwie [...]. PoczOdlPam 10. M[iesią]ca Augusta 2 Wdzien naswiętszey Panny Anielskiey Wychodziłem napoiedynek Stanisławem Wołkiem poRucznikiem Ie[g]o M[o]sci Pana lipnickiego [...]. PoczOdlPam 42. ▲ anielska cera: Bo często bywa, że w anielskiej cerze Diaboł lud zwodzi i pod swą moc bierze. SzemSum 199. ▲ anielska czystość: MałpaCzłow 223. ▲ relig. panna Maryja Anielska (sz. zm.): Bywa też Odpust ná kształt Miłościwego Látá/ ná dzień P[anny]. Máriey Anyelskiey rzeczoney Portiuncula, dnia 20 Sierpniá. PruszczKlejn 19-20. Roku Panskiego 1686 Pro Festo Porciunsulae albo raczey Panny Mariey Angielskiey Swieto, Kompania Bracztwa Rozancowego z Koscioła Zywieczkiego na Kalwarią posła, cum magno concursu Ludzi, Panstwa Zyczkiego y tam przybywszy, od Grobu Naswietszey Panny Mariey, Processionaliter wyszedszy, do Klastora Kalwarieyskiego wesła [...]. KomonDziej 198v. [...] w tym tam Kosciołku Die 2da Augusti Wdzien Panny Mariey Angelskiey Nabozenstwo odprawuiąc się, wtym Nowym Kielichu, Roku przysłego 1700 Mszą Swiętą pierwszą Celebrowano, przy bytnosci piąci Kapłanow Seminarystow Krakowskich. KomonDziej 225v-226. ▲ anielski pot: ▲ anielskie zakonnice: Anielskie Zákonnice R. 1500. ChmielAteny II 768.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ relig. anielski chleb (sz. zm.), relig. pokarm anielski »w katolicyzmie: chleb przeistoczony w Eucharystii w ciało Jezusa; indyw. przen. o nowonarodzonym Jezusie; w katolicyzmie: chleb przeistoczony w Eucharystii w ciało Jezusa«: Nie miałeś co ieść/ masz teraz chleb Anyelski we żłobie położony. BirkNiedz 64. Bojąc się z sobą wozić nieprawości, Ciężkie w kościele pogrzebliśmy złości I Chleb Anielski dla szczęścia pewnego Z rąk przyjęliśmy piastuna Bożego - A mając dobry prowijant w nawie Zstepując z brzegów, myślim o popławie. BorzNaw 40. I mocniey w Chlebie Anielskim, niz w oney Vstali mánnie, w Arce prowadzoney: Lecz czart słuchaiąc iako idą głosy, I nabozenstwa z ludzkich vst wniebiosy, Zzymał się ná to, ze ták cicho stáli Ze w tęn czas do nich Szwedzi niestrzeláli. OblJasGór 33. Oba z Ludgierdęm u Marka Swiętego W Anielskim Chlebie smáku Niebieskiego Nasycili się y obadwá społęm Bili y Bogu y Rzymowi czołęm, dla czego barziey w sobie się kocháli Lubo w pokoiu lubo woiowali. OblJasGór 58. A gdy po straszney Krwi Panskiey ofiárze Vgruntowáni w Nadzieiey y w wierze. Podle koscioła ludzie Iasney Gory Z Chlebęm Anyelskim obchodzili mury Sztuki od murow co się Vrywały Padały ná doł i Kule swistały. OblJasGór 82. To cudowna/ że my zá słowem Boga nászego práwie codziennie tucznym Przenáświętszym Báránkiem/ y sytnieyszym nád wszelką mánnę chlebem Anielskim się pásąc/ głode[m] mrzemy? BujnDroga 227. Co gdyby się serdecznie vwáżyło/ poszłoby zá tym iżbysmy Paná nászego w tym pokarmie Anyelskim będącego/ lepiey y ostrożniey prziymowáć [!] do duszy y sercá naszego przez vstá nasze częstokroć snadź dlá grzechow rozmaitych/ ktore z tychże vst wychodzą nie cudne/ vsiłowali. BanHist 114.. ◆ anielskie głosy: ◆ Pan Anielski »Bóg«: Potym Naswiętszy Sákráment, gdzie w Chlebie, on Pan Anyelski mieszka, co y w niebie W ktorego oczách wszystkie stoią stráze Páná Zastepow Swietych nosić kaze: Sam tákze spolnie w processiey chodzi I wszytkie baszty, y mury obchodzi. OblJasGór 27. ◆ relig. Pozdrowienie Anielskie »chrześcijańska modlitwa za wstwiennictwem Marii, rozpoczynająca się od słów: Zdrowaś Mario, łaski pełna«: Ponieważ świádczą Historye iż latáwcy zmowieniem Pacierzá/ ábo kropieniem wody święconey/ ábo też mowieniem Anielskiego pozdrowienia odganiáni od ludzi bywáli. SpInZąbMłot 202-203. Powieda [Nider] ábowiem/ iż od nabożnych osob y pánien doświádczenie to ma/ że przeżegnawszy Krzyżem Świętym krowę y Pacierz zmowiwszy z Pozdrowieniem Anielskim trzydzieści kroć/ ábo blisko tego/ vstáie spráwá szátańska/ iesli ieno iest z czárow. SpInZąbMłot 273. Ma ieszcze to Bráctwo swe Stacye v piąci Ołtarzow/ przy ktorych odmawiáią pięć Pacierzy/ y pięcioro Pozdrowienia Anyelskiego [...]. PruszczKlejn 49. Powinni też Koronkę odpráwowáć/ siedmi Pacierzy á siedmdziesiąt Pozdrowienia Anyelskiego [...]. PruszczKlejn 78. Gruß deß Engels/ Pozdrowienie Anjelskie; ErnHand 409. ◆ trąba anielska (sz. zm.): ◆ widzenie anielskie: ◆ Królowa Anielska: Ktorzy iak przysli, á traktat z Oycámi Zaczęli, między roznemi mowámi, Przyrzekli imto: Iz wszyscy Polacy Wolą okrutne męki cierpieć raczy Niz ręce podnieść na Dom Niebieski Wktorym twarz mieszka Krolowey Anielski [...]. OblJasGór 28v. ◆ straż anielska: Trzeci záś poczet ludzi czárom niepodlegáiącym/ iest nayosobliwszy/ to iest/ pilną strażą Anielską obwárowány/ wewnątrz y zwierzchu: wewnątrz przez wlanie łáski/ zewnątrz przez mocy niebieskich/ to iest: duchow niebiosá obrácáiących obronę. SpInZąbMłot 11. ◆ światło anielskie: ◆ wojsko anielskie: ◆ anielski doktor (sz. zm.) »Św. Tomasz z Akwinu«: [...] teraz do niego nabożnie z Doktorem Anyelskim wołamy. StarKaz II, 75. Y odpowiáda Doktor Anyelski/ nie bez przyczyny to Pan Bog uczynił/ iż Adámowi w pocie czoła kazał chleba pożywać/ bo że owocu zákázánego pożywał z smákiem/ tedy chlebá zá tę winę ma pożywáć z gorzkością: że nie robił ná on czás w Ráiu nic/ y ták nic nie prácuiąc chciał záżywáć delikáckiego owocu/ tedy teraz z pracą y potem wielkiem musi sobie ná chleb robić. StarKaz 523. Doktor Anielski uczy z S. Dionizego [...] że nie tylko w duszách, ále y w Aniołach te rozum y wolą przeczywiście od istoty ich rożne są: inni Doktorowie w tym roźnią. TylkRoz 304. Duch Swięty Tomaszowym ze był Possesorem Toc iuz Tomasz Anielskim musi byc Doktorem. MikSil 91. O czym S. Tomasz Doktor Anielski [...] Ták napisał: Lubo Astra Niebieskie nie mogą bydź przyczyną same przez siebie uczynkow wolnego rozsądku, mogą iednak do tego przez swoię dyspozycyą nákłonić, czyniąc impressyą w Ciáło ludzkie [...]. DuńKal H2-H2v. S. zas Tomasz Anielski Doktor z rożności darow y chwały im daney wnosi proporcyą doskonałości ich nátury. BystrzInfCosm B1v. ◆ bibl. chór anielski (sz. zm.) »poziom w hierarchii aniołów; aniołowie«: Swiát ten prowádzą Anielskie chory/ Cudownych niebios roziemne rozwory/ Nadobny ziemie niezliczone rzeczy W Anielskiey pieczy. JurkPieś C4. Abowiem iż szátáni są rozmáici/ iedni z naynisszego choru Anielskiego/ ktorzy máłe męki (oprocz vtráty roskoszy niebieskich/ do ktorych ná wieki wieczne nie przyidą) iáko zá máłe grzechy cierpią/ ci żadnego obrázić nie mogą zwłasczá szkodliwie/ ále tylko osobliwie żárty/ ábo figle stroią/ z ktorych niektorzy są latáwcámi/ ábo latáwicámi/ trapiący ludzie w nocy/ ábo ich grzechem cielesnym máżący. SpInZąbMłot 58. Zgołá własny był Topázyus/ ktory zámykał w sobie wszystkie fárby/ y kleynoty/ ktore miedzy one dziesięć drachm rozrzucone były: to iest/ miedzy dziewięć Chorow Anyelskich/ á dziesiątą náturę ludzką [...]. BirkNiedz 82. Ty Panience gwiazdy się poranne kłaniają, Przed którą wszytkie chóry anjelskie padają. DialKrótOkoń 105. Ciało to przenaswiętsze uwielbione będzie Kiedy na maiestacie miedzy trony siędzie Nad [kryształ] przerzroczyste nad słonce iasnieysze Siedm kroc ktore się tarasz [me]dzi naigrosnieysze Chory wszystkie Anielskie wespoł y z swiętemi Do nog iego padaią twarzami swoiemi. KodKon 100. Gdy álbowiem przez wielkie cnoty/ y Zakonne postępki/ chorow Anyelskich sstawáłá się [Małgorzata] ludzkim ludzkim rozsądkiem godną/ śmierć wywárłá sidłá swe ná nię/ vczyniełá rozdział dusze od ciáłá; iednák ciáło iey ś. Pánieńskie/ zostáło dotąd niesprochniáłe/ áni skażytelne/ á duszá ś. między Anyołámi wysokiemi wesołe Alleluia intonowáłá y záczęłá. OkolNiebo 12. przed nim idą chory Anyelskie ze wszytką mocą y rozkázowániem BanHist 112. [...] Pan Bog Synka Mego Wielki wtorek dochwały Swoiey Swiętey miedzy Chory Anielskie Stego Swiata zebrał zaCo chwała naywyszemu. PoczOdlPam 100. Chory Anyelskie Bogu chwáłę dáią Y Pastuszkowie wesoło śpiewaią [...]. ŻabSymf E3.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Anielskie tám mieszkánie/ gdźie iadáią/ á nie feidáią. RysProv A. ● Stroy Angelski/ chod Złodzieyski/ głos Diabelski/ a mięso baranie/ v Paẃa. RysProv H3v.

◼ Przenośnie: ◼ Jadąc zimie na saniach delikacką drogą, ledwie, choć dobre, konie nóg umykać mogą, Anielska, mówię, jazda. PotNabKuk I 520. ◼ Antał Wina Starego od Xiążęcia IMci Koniuszego ufnal Anielski. ArchRadziw 228,40.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ angielska koronka (sz. zm.): Aszust zszywanemi [!] końcami angielskiej koronki, w którym koronek łokci pięć i pół. WypARzewGęb 228. Koronki angielskiej na negliże, w zęby, łokci ośm i ćwierć. WypARzewGęb 228. ▲ plastr angielski: Plastr Anyelski. Ná rány z postrzelenia. SyrZiel 92. ▲ rumien angielski: Bole vśmierza subtelnym przenikániem swym/ ktorym iest Roży podobny. A swym rozgrzewániem do oliwy może bydź przyrownány. Ale Rumien Rzymski pełny y niepełny. Tákże Rumien Angielski we wtorym stopniu są rozgrzewáiące/ y wysuszáiące. SyrZiel 793. ▲ angielski język (sz. zm.): W pospolitośći mowiąc/ bárźiey się pomázáłá haeresią Anglia/ á niż Wália: (ábowiem też haeresiae naprzod były wydáne ięzykiem Angielskim/ á potym nierychło Wáleskim) y więcey miástá/ á niż powiáty: bárźiey mieyscá co przy morzu/ á niż te co we śrzodku źiemie/ dla obcowánia z cudzoźiemcámi: więcey nákoniec te bliskie dworu miástá ludźie/ á niż od nie[g]o odlegli. BotŁęczRel IV 60. DOstáło mi się czytáć pewną Xiąszkę z Angielskiego Ięzyká ná Fráncuski przetłumaczoną, nápisáną od RICOTA Sekretárzá Gráffá Winszelsey Posłá Wielkiego Krolá Angielskiego CÁROLA II. do SOŁTAN Máhometá IV. Cesárzá Tureckiego. RicWielJMon 9 nlb. ▲ angielska waga »angielski system jednostek wagi«: Oká iest wága máiąca w sobie pułtrzećia funtá Angielskiey wagi/ (á trzy Funty Lwowskie.) RicWielJMon 77. ▲ charcię angielskie »szczenię charta krótkowłosego«: Charciąt Angielskich [...] No 3. ArchRadziw 1750 3, 388. ▲ ciasto angielskie: Sposob robienia Ciástá Angielskiego. CzerComp 79. [...] nałoż tym Tort z ciástá Fráncuskiego álbo włoskiego/ álbo Angielskiego. CzerComp 83. ▲ cyna angielska (sz. zm.): Kontryfał/ cyná przédnia ábo Angiélska/ Stannum Anglicanum nobilissimum [...]. Kn 300. Kontryfał/ cyná przednia ábo Angielska. Stannum Anglicanum nobilissimum. SzyrDict 119. Nie bez jawnej nadobną pannę ktoś przyczyny, Póki nowa, przyrównał do angielskiej cyny%: Niechże na nię aby raz sztukę mięsa włoży, Jak żywo się jej kucharz już nie dochędoży; Niechaj ją wiechciem w nocy, niech szoruje we dnie, Co dalej, to cieńczeje, co dalej, to blednie. PotFrasz4Kuk I 361. Do ołowiu roztopionego wrzuć uncyą iednę kontryfału, czyli cyny Angielskiey. BystrzInfRóżn Y1. ▲ koń angielski: Za konia angielskiego pięknego i dobrego dałem czerwonych złotych sto, tegoż momentu liczyć kazałem; ale p. koniuszy koronny z odebraniem ich zatrzymał się, to mi powiedziawszy, że się dowiedział od Siekierzyńskiego, że jmp. comte ma pieniądze, które pożyczył u jmci ks. nuncjusza, jmć ks. nuncjusz zaś ma ich odebrać na asygnację w województwie krakowskim, którą jmp. comte'owi na regiment jmp. kanclerz posłał. SobJListy 503. Przyjechał do nas prawie pocztą; stroi się lepiej niż drudzy, konie ma piękne, angielskie, których mu przysłał król francuski dwanaście z siedzeniami. SobJListy 516. Temuż darowałem konia angielskiego kasztanowatego, przednio pięknego, i tegoż kraju fuzją. RadziwHDiar 44. Nazad do Białego Stoku odjechał pan Klem, któren konia angielskiego ode mnie dostał. RadziwHDiar 45. ▲ korona angielska: Fakcji quovis titulo denominowane i strzec się życzę, ile z Francji pochodzącej, która wielu na nieszczęśliwej, asekurowawszy, posadziła toni, jako to mego już wieku najjaśniejszy król jegomość Stanisław, drugi pretendent Jego Miłość korony angielskiej i inni, którym do żywego ta dogodziła protekcja, na honorze, zdrowiu, życiu i fortunie zgubić gotowa, byleby swoje pomyślnie wykierować interesa. RadziwHDiar 197. ▲ Kościół angielski »Kościół anglikański«: Korzeń tego wszytkiego zgorszenia byłá chuć nieokiełznána ku iedney niewieśćie/ ktorą on [król Henryk VIII] przełożył nád Bogá/ y nád kośćioł iego. Przysádźiły się potym do wszeteczeństwá iego/ łákomstwo y okrutność: y ná tych fundámentách vrosł ten nowy kośćioł Angielski. BotŁęczRel IV 47. Gdy mu [królowi Henrykowi VIII] przyználi Naywyższą Władzę nad Duchownemi y Swieckiemi, począł się zwać Naywyższą Głową Kościoła Angielskiego, co przez Seym Roku 1535 odważył się uczynić. ChmielAteny IV 94. ▲ królik angielski: Garen trzy królików różnego rodzaju mam, sibirskich, które mają kutner calów pięć długości, musząc być co rok dwa razy strzyżone jak owce. Są białe krom skoków, omyka, słuchów i końca noska czarnego. Druga garen królików angielskich do zająca szarością podobnych. RadziwHDiar 176. ▲ kruk angielski: Zwirzęta żyjące i ptastwo. Orły różnych rodzajów, puchacze - biały i tarantowaty krom ordynarijnych. Żurawie, tajstry, to jest bociany czarne. Czaplarnia pełna czapel na wprawę sokołów. Kaczki przednio dziwne barbaryskie z krzywemi w dół nosami. Kruki stare angielskie małości jak kurczę kilka niedziel. Kanarków z czubkami miałem gniazdo, lecz mi się nie wiedli. RadziwHDiar 183. ▲ maniera angielska: ▲ mila angielska: Tego dnia na pokarm w miasteczku Brentwood, mil angielskich 19; nocleg zaś także w miasteczku, Vitham, mil angielskich 18. BillTDiar 307. Do czego przydawszy Bosnenskie Woyska/ Słowáckie/ y insze okraykowe pográniczych kráiow/ ktore się rościągáią lepiey niż ná Ośm set mil Angielskich/ niemoże się mniey kłáść od śiedmidźieśiąt Tyśięcy ludźi. RicWielJMon 215. ▲ moneta angielska: Z gazet mię dniem dzisiejszym doszłych wyczytuję znaleziony u króla jegomości portugalskiego diament z sygnecików, podobno olbrzymowych, wypadły, ważący dwadzieścia i dwa miliony szterlingów monety złotej angielskiej, czyniący szterling kóżdy talarów kurant sześć. RadziwHDiar 30. ▲ nabożeństwo angielskie: ▲ parlament angielski: Aby per pluralitatem votorum rozdawanie ministeriorum nie uchodziło, gdyż dato uno inconvenienti caetera sequerentur i Rzplta nasza obróciłaby się w parlament angielski, w którym pluralitas votorum zachowuje się. InfSejmRzecz 120. ▲ piwo angielskie: Co wysypią Polacy splendidè y wygodnie żyiący na Kaffy Tureckie, Holenderskie, na cukry przednie, za Herbathę, wodkę Gdańską, Piwa Angielskie, za Ostrygi, Porcellany tłuczące się, á drogie: co zá korzenie, Sukna bogate, koronki, wymyślne materie. Choć zboża co poszlą lub potażu státkami do Gdánska, poszlą wołow do Wrocławia, y znaczne wezmą za te towary, summy, prawie wszystko to zostanie się u Niemcow, za srebro y rożne towary, galanterie. ChmielAteny IV 398. ▲ prawo angielskie: Wtedy Maryę Sztuartę Krolową Szkocką, poddani z zdrády Angielskich Heretykow, iako by męża zabiła, wzieli do więzienia: Iey Elżbieta Krolowa Angielska do siebie wokowała, pod protextem przyiaźni do cięższego dała więzienia, nawet Kapłána iey dla Nabożeństwa nie pozwalaiąc: y choć Krolowa Prawu Angielskiemu nie podległa nigdy, choć o to prosiłá, do rozmowy z Elżbietą nie przypuszczona, potym ściętá zroskazu [!] Elżbiety. tyranki na Wiarę y na ludzi. ChmielAteny IV 113. ▲ proces angielski: Kśiądz Lipski sollicitatur, áby co pijáni Confoederaći o Swiderskim mowili, że ma Proces Angielski z Krolem, zeznał że to mowili, o Pánu Márszałku Koronnym, że on tákisz chce ná Krolá Iego Mśći formowáć Proces. LubJMan 45. ▲ rebelija angielska: ▲ rękawica angielska: ▲ róża angielska: ▲ rumak angielski: Nie wiem, jeśli też Wć moje serce wiesz o tym, że Dominik, krawiec, mego siwego rumaka angielskiego nie odesłał z drugimi końmi od Wisły i nie wiem, gdzie go podział, i jeśli to była wola Wci, moja duszo, i czy na nim jechał do Paryża samego; bo mi tu powiadają, że on udawał, jakobym mu go ja darował, i chciał go był w Warszawie przedać. SobJListy 240. ▲ rząd angielski: ▲ sól angielska: ▲ sukno angielskie: Odzież im spráwuią pospolicie z sukná dobrego Angielskiego/ y płotná tákże/ áni zbyt cienkiego/ áni też grubego. RicWielJMon 35. ▲ taniec angielski: ▲ wódka angielska: ▲ zamek angielski: ▲ angielski zegarek: ▲ brytan angielski: KON Morski [...] Iest Zwierz ciałá składem do Brytána Angielskiego podobny głowę iednak Końską máiący, gruby bardzo w sobie y otyły, w wodzie rybámi, ná lądzie tráwą żyie. ChmielAteny1755 I I, 477. ▲ herezja angielska »określenie doktryny anglikanizmu z punktu widzenia katolicyzmu«: To Królestwo [Hibernia=Irlandia] miało Arcybiskupa 1. Biskupów 12. Nim w posesją i herezją Angielską się dostało. BystrzInfGeogr G2. ▲ pies angielski: Chcąc mieć polowanie do pola par fors podobne, ordynowałem tak po psy angielskie gończe, jako też po pikierów doskonałych w cudze nacje. RadziwHDiar 73. ▲ pończocha angielska: Pończoch nicianych, angielskich, tuzin, sztuk dwanaście. WypARzewGęb 231. ▲ pończoszka angielska: Za cóż bym to miała kupić trzewiczki weneckie, A do tego i pończoszki, chocia też angielskie. PieśńNowBad 106.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ charciczka angielska »mała suka charcia krótkowłosa«: Charciczkę angielską srokatą, że jest osobliwa w maści, ofiaruję, po bardzo pięknym ojcu, a i matka nieszpetna, dopiero ma 10 niedziel, zowie się Furbetta. CzapMListy 235.