Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, L (XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn, T nie notują

Formy: bezok. animować; ~ cz. ter. lp 3. os. animuje; lm 2. os. animujecie; 3. os. animują; ~ cz. prze. lp m 3. os. animował; ż 3. os. animowała; lm nmos 3. os. animowały; ~ im. wsp. animując

Etymologia: <łac. animare>

Znaczenia:

1. »pobudzać, ożywiać«:

Rekcja: co

Drudzy z Poetą rozumieli, że [przyjaciel] częścią duszy iest [...] ktora animuie i trzyma życie ludzkie. PisMów II 201. Pracowite intencye heroicznym wola własna ułatwia dziełem y Pokolchnickie animuie runa. MikSil 77.

2. »podtrzymywać na ducha, dodawać otuchy«:

Rekcja: kogo, do (od) czego

Serca dodawał boiaŹliwym [Piotr Skarga]/ animuiąc ich/ aby się tych strachow Heretyckich [...] nie bali. BirkSkar 13. Tosz co zywo do skruchy wczym sumnienie ruszy Bogomyslnem Kapłanom cicho kładą w uszy Ktorzy tam y Sam iezdząc iesli kogo łudzi Od napaści szatanskiey Animuią ludzi. PotWoj 82. Tak rozerwanych Oycow animował Y boiaszliwe Serca w nich Vymował Wielebny Przeor. OblJasGór 132. Xiąże wspaniałego y nieustraszonego będąc umysłu, potężnie ich animował, iednak ciesząc że Krol za trzy dni przybędzie. HistBun 12. Potrafisz animować z cnoty w cnotę postępuiących. AndPiekBoh 55. Ztąd y pociecha oraz pochodziła, Ze ich [kochanków] wzajemny affekt animował. ClaudUstHist 101. Zakończę [...] Okazyą ktorą nas do miłosierdzia ku ubogim w tak cięszkim zostaiącym razie, pobudzić y animować może przykładem. DanOstSwada V, 18.

3. »zachęcać, pobudzać do czego; zagrzewać do walki«:

Rekcja: kogo, do czego, na co

Takiemiż argumenty ci, co się sobie mędrszemi zdadzą, drugich na wojnę animują. NiemPam 243. Wrocieł się [rycerz] do ksiązęcia Pana swego onego animuiąc y serca dodaiąc aby się Polakow niebał. HerbOr 84. Nas tez tedy animował [król] piicie uskąpca! pili tedy na Fantazyą. PasPam 202. Kiedy się ten hultaj p. Bernicowej ociągał i niby się wymawiał, tedy go niecnota odźwierny dziecinny animował i mówił mu, żeby szedł koniecznie bić się. SobJListy 484. Animuie iednakowo znowu tak strwożonych Xiąże, aby się ieszcze bronili daley. HistBun 11v. Pompeiusz wzaiemnie swoich animuie do bitwy. LucChrośPhar 218 marg.. [...] Sukcessa [...] Thamasa niepowinny Muzulmanom serca y animuszu ubliżáć owszem bardziey do pomsty nad zdradliwemi Solennie zawartego Traktatu Wiarołomcami animować [...]. GazPol 1736 82 8 nlb. A tak cokolwiek nasz rozum dyktuie, Co oko widzi, co zmysły przywodzą. To nas do większey wiary animuie. DrużZbiór 302.