Słownik XVII wieku

Słowniki:
T, L (bez. cyt.), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1638

Formy: lp M. antał; D. antała // antału; B. uż. nżyw. antał; N. antałem; Ms. antale; ~ lm M. uż. nosob. antały; D. antałów; Ms. antałach

Etymologia: <węg. antalag>

Znaczenia:

»niewielka beczka na wino o pojemności ok. 16 l; mieszczące się w niej wino«: Wzięto do Warszawy 1/2 Antała dla I. O. X. IMCi [...] z Tegoż Antału doliwałem Antał No 11. ArchRadziw 1638 228, 1. Kupił [pan Chlusiński] Beczek dwie y antal wina w Koszicach za zlotych siedmset. AktaBab 37. Wina wszystkie Pan Podkomorzy Koronny pobrał, między któremi były y antały główne. ChrośRel 138. Chłop srogi, pycha mu brzuch ni antał rozpycha. PotFraszBrück II 326. Wiązał mnie jp. Wojewoda podlaski antałem wina starego i parą pistoletów paryzkich. ZawiszaPam 114. ImPan Savicki Pisarz Wilenski niechciał przyiąc Antału wina w darowiznie. SapADiar 68. Sztuka wina wszelka, iako to Beczka oksefft Antał baryła kufa. DanKolaDyk II, 351.

◼ Przenośnie: ◼ Czy nie omyłki sobie twoja panna życzy [...] Skoro bowiem lewarem z wierzchu nie dosięże, Co dotąd stała pewnie na pcach beczka lęże, I kurek między dągi wprawiwszy w antale, Będzie nosiła wino, ale nie z tarcale. PotFraszBrück I I, 531.