Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: *APLAUZ, *APLAUS, *APLAWZ, *APLAWD

Słowniki:
L (bez. cyt.), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1661

Formy: lp D. aplauzu; B. uż. nżyw. aplauz; N. aplausem // aplawzem // aplauzem; Ms. aplauzie; ~ lm D. aplauzów; B. uż. nosob. aplawzy

Etymologia: <łac. applausus>

Znaczenia:

1. »oznaki ogólnego zadowolenia, poklask, entuzjazm«: Káwálkatá Krolewska byłá ozdobna bárdzo/ á liczono między nimi czterdzięści y kilká Tytulátow. Skonczyłá się záś z wielkim áplauzem y z áklámacyámi pospolitego ludu. MerkPol 231. Wiezdza [Jan Trzeci] do Krakowa dnia 29 stycznia z wielkiem applauzem y radoscią przyięty. PasPam 248. Przybywszy do stolice Moskiewskiey d. 14 Maj gdzie wprowadzeni y przyięci Solennissime z Wielkim applauzem y splendecią zaraz się do WMWMCPa y Dobr. ozywam. CzartListy 151v. Wszytek Lud Woienny szlachetny i pospolity roznemi sposobami fortunie y Cnocie iego [Pompejusza] aplawdował tak dalece ze się ten tryumf iego znadzwyczaynemi applawdami y ceremoniami cudnie odprawował. SzołHist 4. Dnia 15 Czerwcza Bractwo Swietego Antoniego w prowadzono do Kaplicze ktorą Nowo zmurowano z wielkim Applauzem. KomonDziej 199. Otto Cesarz [...] z wielkim applauzem przyjęty od Bolesława, któremu za tę ludzkość Cesarz Koronę Królewską ofiarował. ŁubHist 11.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ aplauz czynić: [...] w dzień Anniwersarza Koronacyi Woyska J. K. Mci dziedziczne z armat y ręczney strzelby applauz czynić maią. GazPol 1735 28 6 nlb. ▲ aplauz uczynić: Artylerya zaś hucznym biciem z kilkudziesiąt armat uczyniła applauz GazPol 1735 25 1 nlb. ▲ aplauz odprawić: W Woysku pokóy ogłoszono y zwyczayny apłauz rzęsistym ogniem odprawiono. HistBun 15.

◼ Przenośnie: ◼ Nieba z wielkim aplauzem szczęścia tego światu winszuiące słyszę. PisMów II II, 358. ◼ [...] Artylerye hucznym z armat applauzem kilkakrotnie słyszeć się dały. GazPol 1736 96 1 nlb. ◼ [...] P P. Primores Woyska, adinvicem się traktuią spełniaiąc zdrowia Nayiaśn. Krolestwa Ichmćw J. O. Xiestwa Ichmciow Regimentarzow przy [...] applauzie Artyleryi. GazPol 1735 51 1 nlb.

2. »aprobata, uznanie, przychylność, poparcie«: Posłowie Brándeburscy z ápplauzem wielkim negotiácyą swoię prowádzą ktorych Poseł Hiszpáński w tym Punkcie Matrimonij wspiera bárdzo officijs suis. MerkPol 223. Nie o to idzie, ieśli się to słusznie dzieje? ale że się dzieie, a dzieie się zręcznie, y prawie z applausem. LubJMan 37-38. By mię dobrze bowiem albo roźlicznym kwieciem wzorzyste i iako w-nowe smáragdy ozdobnie rozzieleniałe pola. abo nowa ná powietrzu chwalebnym świętom słodko przyśpiewaiących ptasząt melodia nie ciészyłá/ ieszcze by mi do wesołych aplauzow i aklamácyey nowo w sercu wzniecona radość nie mały pochop dałá tym samym/ że przy tey chwalebney Boskiego tryumfu Vroczystości ná miłe zdrowie W. M. P. i O. patrzę. PisMów II 365. Sam wszytkie tryumfy y applawzy na siebie przed zupełnemi latami przeciwko prawom naszym pozabierał [Pompejusz]. SzołHist 9. [...] Krolewnie dano Imiona Marya, Krystyna, Anna, Teresa, Salomea, Eulalia, y Franciszka Xawerya, ktorey na dowod publicznego applauzu prywatne pioro to przydaie Votum. GazPol 1735 31 2 nlb. Król August [...] lustrował Woyska Polskie, a drugiego dnia Litewskie, z wielkim danym applauzem porządnemu Woysku. ŁubHist 121.