Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, L (XVI), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn, T nie notują

Formy: lp M. apostat // apostata; D. apostaty; C. apostacie; B. uż. żyw. apostatę; N. apostatą; Ms. apostacie; ~ lm M. uż. osob. apostatowie; D. apostatów; C. apostatom; B. uż. osob. apostaty // apostatów; N. apostatami; Ms. apostatach

Etymologia: <łac. apostata, z gr.>

Znaczenia:

1. »odstępca od wiary, religii; duchowny po wyższych święceniach lub zakonnik po ślubach wieczystych, który opuścił stan duchowny«: Bojarowie [...] poczęli powiedać pospólstwu, jako nazajutrz wszytkich dumnych Bojar [...] wybić miał, jeratykiem, rozstrygą (co się po naszemu rozumie: apostata), duszokrajcą nazywając go [Dymitra Samozwańca]. NiemPam . Vpatrzywszy tedy Mahomet occasią napisał ieden zakon w ktorymby wszyscy mogli mieć nieiaką cząstkę. Ratowali go w tym dwai żydowie Apostatowie y dway haeretikowie łotrowie. BotŁęczRel IV 146. Y gdyby swą wolą ktory [zakonnik] wyszedł/ takiemże własnie iest Apostatą/ y wtychże klątwach/ iako i inni wszyscy innych zakonow Apostatowie. SzemGrat 36. Marcin Luter przeklęty Apostata/ ktory iako smok zleciawszy z nieba zakonnego/ trzecią część gwiazd z Saxoniey/ z Daniey/ z Szwecyey/ zsobą zaciągnął do piekła. BirkNagr 43. Tenże [Melchior Mościcki] przeciw Ochinowi Apostacie dziwnie mądry y Swiątobliwy nauki pełny list pisał. PruszczKlejn 47. Naprzod prawu duchownemu należy sąd rozeznać roznicę około wiary S. Chrześciiańskiey o Heretykach y Schismatykach bluźniercach Bożych i Apostatach. WisCzar 10. To postanowił [wojewoda malborski], żeby zbiegow albo apostatow od wiary wydawano. NiesKor II 658. Marcin Luter [...] Z Zakonu bowiem y od Katolickiey Religii zostawszy Apostatą w tamtey uczył Akademii errorow. ChmielAteny II 241. ći [duchowni] wienkszey Wiary godni, niżeli BOgu/ y Kośćiołowi przeniewierzony Apostat/ ktory słuby [!] klasztorne/ wieczney Czystoty/ Ubostwa/ Posłuszeństwa BOgu uczynione/ a poprzyśienżone Swientokradcko oprocz wszego Wstydu zgwałtował. HackPraw 439. Wspomniycie sobie/ Panowie Nieunici/ one Apostaty z Czarogrodu/ y z Alexandryey/ ktorzy się Patryarchami y Exarchami czynili v was do was. BirkRus 4-5.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ Julian(us) Apostata (sz. zm.): Iulian Apostata woiuiąc z Persami/ niebieską włocznią zamordowany iest. BirkEgz 5. Czytay o Julianie Cesarzu Apostacie historią kościelną. WisCzar 115. Julianus Apostata Cesarz te Miasto [Damaszek] nazwał Urbem Jovis. ChmielAteny II 509.

2. »buntownik, zdrajca«: Zmyślaią na mię, że przez Pana Zaboklickiego y przez Apostatę Choieckiego ten bunt w Woyskum vczynił. LubJMan 104. Nie myśl, by DAWID Jmię przyiął Apostaty, Dla nie łaski Krolewskiey, dla fortuny straty. DrużZbiór 63. Y tak niech będzie zmiennik Apostatą, Przecie on człowiek z nieśmiertelną duszą. DrużZbiór 522.