W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 17.10.2019
ARCHANDIA rzecz. ż
Warianty fonetyczne: ARCHANDIA, ARCHANDRIA
Słowniki:
L (archandryja, archandza; XVII-XVIII), SWil (archandria), SW (archandria, archandza, achandia, akandia, okindia) notują
SStp, SXVI, Kn, T, SJP nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1663
Formy: lp M. archandria // archandia; B. archandią; N. archandią // archandrią; Ms. archandii; ~ lm M. archandie
Etymologia: <może tur. akynǯy 'najeźdźca, napastnik, rozbójnik, rabuś, łupieżca, czatownik'>
Znaczenia:
»tłum, hurma, gromada«: Jeszcze nie przeminęło całe pół miesiąca, A już śmierć dobierała piątego tysiąca; Przetoż wszytkim się zdało, by i skórą własną Ubłagać psów zajadłych [kozaków] archandyją straszną. ZimBSiel 169. Ione Archandye, wyniosszy swe dzidy Stoią w mieyscu iak wryte ani się ochydy Ani boią Cesarza. PotWoj 93. I tak się ta wszytka Archandya do Zamku wwaliła, przywitana bębnami, Trąbami y Surmami. HistBun 25v. Powiada Márek Swięty, ze wypráwił wszystkich Pan nász od siebie, á tylko wziął z-sobą Piotrá, Ianá, i Iákobá; dáie Pan nász przykład, gdy idziesz w-gościnę, nie chodź brácie z-archándyią, z-ludźmi, i czeládzi wielą, dość kilka; oto Pan nád Pánámi, z-trzemá tylko wszedł do Domu Książęcego. MłodzKaz II, 291. Chciał iezcze mowić: iak ią długo niesła, Ale mogł w nocy doyrzeć fala morska, Lecz że na to spadł Eumeneś [!] z krzesłá, Przeięłá serce nowina mu gorská, Rzucą Doktorzy, do swego rzemiesłá, Owego wziąwszy Archandya dworska, Niosą na Pałác, y kładą w namiecie, Choć niewie ieśli był kiedy na świecie. PotSyloret 345 (Ss3). Wielkanoc odprawiłem wesoło, przy zacnych gościach, bo był u mnie książę imć Mikołaj Radziwiłł, jp. chorążyna mińska i jp. Urbanowiczowa siostrzenice, jp. kapitan Czewkin i p. porucznik Hrehory Bobarykin; piliśmy i tańcowali, i w wesołości a inwencyach jéj rozmaitych trzy dni hulaliśmy, czwartego do Dworca całą archandryą pojechaliśmy, wymyślając sposoby nowe wesołości. ZawiszaPam 148-149. Na pałacu trudno go [króla] widzieć przed wartami i rozeznać w archandyi panów po cudzoziemsku. MałpaCzłow 237. Rusza się [król] z miejsca swojego i z nim wszytka panów i pań archandryja. MałpaCzłow 247. Ich [ludzi] unosi miękkie łoże, a twoje ciało żłóbek. Wół i osioł podobają się tobie, a im archandyja długa. RódLudzOkoń 37.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM