Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn nie notują

Formy: lp M. architektura; D. architektury; B. architekturę; N. architekturą; Ms. architekturze; ~ lm M. architektury; B. architektury

Etymologia: <łac. architectura>

Znaczenia:

1. »nauka i sztuka budowania oraz kształtowania artystycznego budowli, budownictwo«: Architectura ma dwie pannie ktore ią [k]ształtnie stroią, vbieraią zdobią to iest sculpturam et picturam. NaukaBud 30. Architekt [...] lubo obszernieysze stawia dachy nad sklepienie naprzykład, nie przeto iednak wykracza przeciwko regułom Architektury. BystrzInfCosm C2. Abaque [...] SZACHOWNICA Termin Architektury. DanKolaDyk I, 5. [Spis książek] Księgi do architektury rożne, in folio et in quqrto. ZamLaszGęb 57.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ architektura militaris, architektura wojenna: Architectura Militaris to iest Budownictwo Woienne Albo Obwarowanie Zamkow Miast y mieysc roznych. NarArch 1. Architektura [...] dzieli się na Architekturę Kościelną [...] Na Architekturę woienną. Do ktorey należy fortece zamki zakładać, y mieysca przeciw nieprzyiacielskim inkursyom fortyfikować. BystrzInfArch C4v. ▲ architektura civilis: Osobna Architectura Ciuilis ma bydź iako każdego Narodu, tak y Polskiey. NaukaBud 4. ▲ [Architektura] pospolita: Architektura [...] dzieli się na Architekturę Kościelną [...] pospolitą [...] woienną. BystrzInfElem C4v. ▲ architektura kościelna: Architektura [...] dzieli się na Architekturę Kościelną [...] Na Architekturę woienną. Do ktorey należy fortece zamki zakładać, y mieysca przeciw nieprzyiacielskim inkursyom fortyfikować. BystrzInfArch C4v.

2. »kompozycja, konstrukcja budowli, obiektu; budowla«: TEN Kościoł na Kazimierzu założony Roku Panskiego 1342. y wystawiony Architekturą staroświecką [...] od Krola Kazimierza Wielkiego. PruszczKlejn 61. W miescie tez obwołano by architektury Pod ktoremi sie kryły ciosane marmury Drzewiane pozrzucano. DrobOpow 15. Co się rzekło o Architekturze w pospolitości, to iest o fundamentalney, wygodney y ozdobney strukturze, te wszystkie reflexye służyć powinny każdey w szczegulności. BystrzInfArch C4-C4v. Pałace są (Kardynałow, Biskupow, Xiążąt, Rezydentow) Architekturą, bogactwy, wirydarzami, Fontannami ad stuperem piękne. ChmielAteny II 116.

◼ Przenośnie: ◼ Traktuieszci tę dobrze Architekturę (że ią tak nazwę) J. K. M., gdy takie mnostwo co raz do rąk W. K. M. bogatych przychodzi Wakansow, rożnych Rzeczypospolitey Synow obowiązuiąc sobie animusze. DanOstSwada I, 16.