Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: KARCZOCH || KARCZOCHA, KARCIOCH, KARCIOF, KARCOCH, KARCIOK, ARCIOK

Słowniki:
SW (wiele wariantów) notują
SStp, SXVI, Kn, T, L, SWil, SJP nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1613

Formy: lp M. m karciof // karczoch; ż karczocha; D. m karczocha // karciocha; B. m uż. nżyw. karczoch; N. m karczochem; Ms. m karczochu; ~ lm M. m uż. nosob. arcioki // karcochy // karciochy // karciofy // karcioki // karczochy; D. m karczochów; B. m uż. nosob. karczochy; N. m karczochami

Etymologia: <wł. carciofo>

Znaczenia:

1. »warzywo o jadalnych młodych kwiatostanach i łodygach«: KArczofie ábo Kárćioki ábo Arćioki/ wiele ich y rozmáitych rodzáiow iest: iednák tu o dwu tylko się przypomni o ogrodnych y dźikich ábo płonnych. SyrZiel 668.. Na tym [pręcie krkusa] główki iáko v kárćiochá ośćiste/ obdłużne/ z listkámi nieiákimi wkoło włośistemi/ iako gwiazdá/ ośćistemi tákże v wiérzchu. SyrZiel 1526. Czynią z niego [słonecznika] do stołu smácznieyszą potráwę/ niż kárćioffy y szpáragi [...]. SyrZiel 1527. Kárćiof/ osét cudzoźiemski. Scolymus [...] Cinara [...]. Kn 266. Aż tam drzewka cudzoziemskie, Jak u Pana, nie ziemieńskie: Pomorańcze, figi rostą, Wyniosłością wzgórę prostą. Kasztany z rozmarynami Tu nie bywały przed nami. Cytrony, także oliwne Kapary, owoce dziwne. Nuż karcochy, kauli, rappi, Salata oliwę trapi. JarzGośc 72. Z Kárczochámi Ryby. Z surowego kárczochá wybierz Spod/ tak wiele ile podtrzebá/ pieknie ochędoż/ pokráy/ a odwarz/ Rybę oczesaną zrysuy we dzwoná/ włoż w koćiełek albo rynkę/ Cebule y Pietruszki drobno wkráy/ zásoliwszy odwarz/ włoż Karczochy Masła albo Oliwy/ pieprzu/ gałki/ przywarz á day ná Stoł. CzerComp 59. W ten czás gdy owoc kárczochá wnáylepszą doyzrzywá/ dopuść áby ktory kárczoch cále wyrosł nie zrzynáiąc go/ aż nád nim wyrośćie kitá iákoby/ albo kwiát błękitny. A żnáydźiesz pod/ i około kity tey błekitney/ piękne / bieluśinkie/ práwie srebrne/ ná kształt ięzyczkow wyrosłe listki/ im dáley od kity/ tym większe. SekrWyj 101. Karczocha, eine Erdschocke. BierSłowa 36.

a) »element architektoniczny o kształcie kwiatostanu karczocha«: Sztuk y Brył, lubo dętych lubo litych, iákie są státki ábo posągi, dzbány, Kárćiochy, pioruny, kule y tym podobne, ktore nie máią śćiáń[!] rownych, áni bázow krzyżowych Pełność ználeść geometrycznie práwie nie podobná: Záczym práktycznie ábo wagą, ábo ták iey doydźiesz. SolGeom III 7.