Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. arcybiskup; D. arcybiskupa; C. arcybiskupowi; B. uż. żyw. arcybiskupa; N. arcybiskupem; Ms. arcybiskupie; W. arcybiskupie; ~ lm M. uż. osob. arcybiskupowie // arcybiskupi; D. arcybiskupów; C. arcybiskupom; N. arcybiskupami

Etymologia: <czes. arcibiskup, z łac.>

Znaczenia:

1. »duchowny katolicki, w hierarchii kościelnej stojący wyżej od biskupa, metropolita w archidiecezji; też tytuł honorowy«: Do wyrozumienia rzeczy wiedzieć trzebá/ iż duchownych rozność iest. Jedni nawysszy iáko Arcybiskupi/ biskupi: drudzy śrzedni iáko Opáci/ Kánonicy/ Probosczowie. PetrSPolit I 461. Miedzy Praełatami pierwsze mieysce maią Arcibiskupowie Elektorowie a miedzy tymi zas moguntski ktory iest Kanclerzem Germaniey: a po nim są Koloński y Treuirski tamten Włoskim a ten Francuskim. BotŁęczRel III 73. Arcybiskup Karnkowski Stanisław/ żadnego dobrodzieystwa stanowi szlacheckiemu nie vczynił. SzemGrat 7. A gdy rzuczono honoris darunek Pospolstwu Srebrne y złote mynice/ począwszy od Arcybiskupá/ wszyscy kołem rękę Krolowi całowáli. MerkPol 244. Po bokach kościoła leżą Arcybiskupi z marmuru wyrzezani in Pontifialibus statui, których jest niemało. WojszDiar 19. Arcybiskup iest Xiąże Biskupow według explikacyi Widandta Autora. ChmielAteny II 149.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ arcybiskup gnieźnieński: Arcibiskup Gnieźnieński/ ma nawyższą authoritatem pod Interregnami. BotŁęczRel III 43. Arcybiskup Gnieźnieński jest pierwszy po Krolu. DobrGram 413. Roku Panskiego 1649 Dnia 17 Stycznia Kazimierz na Krolewstwo Polskie od Xiedza Macieia Łubienskiego Arczybiskupa Gnieznienskiego pomasczony y Koronowany iest. KomonDziej 147v. ▲ arcybiskup lwowski: Wysłać [...] raczył J. K. M. ex consilio senatus sui najwielebniejszego ks. Arcybiskupa lwowskiego [...] do [...] wojska pod Zawichostem. AktaKrak III 47. Arcybiskup Lwowski [...] Synod w Archidyecezyi złożył 1641. NiesKor II 308. MIKOŁAJ IGNACY z Wyżyc WYZYCKI Arcybiskup Metropolitanus Lwowski [...] z Dziekana Krakowskiego, Lwowski Arcy-Pasterz. ChmielAteny II 380. ▲ arcybiskup paryski: Solemnis actus [...] w kościele Naświetszej Panny odprawował się [...] Króla wprowadzał Arcybiskup paryski. WojszDiar 65.

2. »zwierzchnik autonomicznego lub samodzielnego kościoła w obrębie chrześcijaństwa«: Książę J. M. wizitę oddał X. Arcybiskupowi Ormiańskiemu. WojszDiar 107. Był po obiedzie Arcybiskup Ormiański. WojszDiar 115v. Był po obiedzie Arcybiskup Ormiański. WojszDiar 115v. Ks. J. M. był u Arcybiskupa Ormiańskiego. WojszDiar 115v. Po poludnie byłem w pałacu [...] arcybiskupa ich [anglikanów] kalwińskiego, który też także i u nich jest prymasem Regni. BillTDiar 93.