Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ARENDARZ, HARENDARZ

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. harendarz // arendarz; D. arendarza // harendarza; C. arendarzowi; B. uż. żyw. arendarza; N. harendarzem // arendarzem; Ms. arendzarzu; ~ lm M. arendarze; D. arendarzów // arendarzy; C. arendarzom; B. uż. osob. arendarze // arendarzów; N. arendarzami; Ms. arendarzach

Etymologia: <śr. łac. arendarius>

Znaczenia:

»ten, kto trzyma co w dzierżawie, dzierżawca«: Ten [dziedzic] arendarzom zdziercom dał poddane, Na tego myto płacze zatrzymane. GrochWiersze 223. Arendarz prywatnych rzéczy náymuiący v kogo/ Conductor [...] vide Náymácz. Kn 9. Arendarz dobr/ dochodow pospolitych/ vide Náymácz dobr pospolitych. Kn 9. Strokaty z Wilczata [koń] od Arendasza [!] kupiony Sworskiego [zdechł]. ArchRadziw 1638 327, 10. Owies ow z Rytwian dziwnie mi dobrze y z wygodą stanał od P. Harendarza Łubnickiego. OpalKListy 131. W Sklepach prochow nie znaydziesz chyba sol gdzie z zupy Ktore Arendarz wnich ze na wyzszy grosz chowa. OpalKSat 51. Ale chocbys nikogo tylko arendarzow A dzierzawcow wziął przed się iakie impostury W nich znaydziesz. OpalKSat 123. Panowie Commisarze [...] od zydow Wilenskich Arendarzow Minnicznych Mince Wilenską mnie Podskarbiemu odebrac na skarb W.X.L. roskazali. VorLetSkarb 236-237. Ma tedy Pomieniony IM Pan Czesznik Zmodzki Sam przez się sprawce swe collectory y Arendarze swe w Miastach Miasteczkach [...] czopowe [...] wybierac. DekrŻmud 215 a-b. Przyjąłem do browaru arędarza żyda. PotFraszBrück II 16. KOzdy Arendarz za Pieniądze trzyma Dobra y Rathami oddaie to, co ma potym wybrac. RadziejKor 52. Gdyby[m] Ia był tak z Arendarzami memi po[stę]pował iako Xdz Biskup Poznanski Kto we dwie Niedziele po expiraty Terminu Raty Nieoddał, zaraz m[u] kazał Dobra Zaiechac; Tobym był ni[e] miał Zawodu tego. RadziejKor 132v. Podskarbi [...] arendowac bedzie powinien z ochroną dobr, aby znisczone przez Arendarze nie były. KomonDziej 126. Młyn na Starey Lubce ieżeli nowo erigowany odeDworu będzie [...] arędarzowi przyłączyć deklarowałem. SapADiar 39. LOCTAIRE [...] NAIEMNIK Komornik Arendarz kontraktem trzymaiący mieszkanie iakie. DanKolaDyk II, 208.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ arendarz czopowego: Uważając słuszną prośbę panów arendarzów czopowego województwa naszego krakowskiego, zaleciliśźmy serio panom posłom, aby gorącą instancyją do J.K.M. na niem[i] wnieśli. AktaKrak II/1 14.

◼ Przenośnie: ◼ Zginąć w nierządzie jako miotła rozwiązana Wolą [Polacy] niż mieć na tronie dziedzicznego pana. (Gdyż, jąwszy od Augusta, byli arendarze). PotPis II, 77.