Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ARFA, HARFA, *ARFIJA

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. arfa // harfa; D. arfy; B. arfę // harfę; N. arfą; Ms. arfie; W. arfo; ~ lm Ms. arfijach

Etymologia: <łac. harpha>

Znaczenia:

1. »strunowy instrument muzyczny«: Hárfá/ Psalterium [...] Magadis [...] Sambuca [...] Nablium vel naulium [...]. Kn 223. Stroię lutnią/ hárfę [...] Intendo testudinem numerose: Intendo neruos modulate: contendo fides ad concentum. Kn 1075. Weźmicie Psalm/ przydaicie Bęben y wdzięczną Harfę z Lutnią. KancPol 4 nlb.. Nic mi po Arfie, nic mi po Wioli, Nie gra, nie spiewa, kogo serce boli. PotPer 19v. Dziwny arfa głos miała w Dawidowych ręku, Lecz i panieńskiej cytry szatan chroni dźwięku. KochOgrTur . Zabrzmiecie muzy Apollo wesoło Na Arphijach, a wesołe czoło Pokazcie. MikSil 7v nlb.. HARPE [...] ARFA Instrument do grania. DanKolaDyk II, 115. Ná ukąszenie [tarantuli] naylepsze y doświadcżone remedium w tym punkćie na Trąbie, álbo Arfie granie, ktore zárazę odpędza., ChmielAteny1745 I 505. Niechce drugi raz Jesse Syna w służbę dawać Przed Krolem piętą wiercić, na Arfie przygrawać. DrużZbiór 8.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ arfa Dawida, arfa Dawidowa: Pódźmy do arfy stąd Dawidow[ej]; acz to przebieżeć krótkimi słowy, czym on wiersz jako czerwoną różą potrząsnął, trudna, lecz te, co wróżą o śmierci Jego, rytmy wspomni[j]cie: i jako jawne na krzyż przybicie i ostre groty on wymalował. MiasKZbiór 123. Arfo Dawida, która ulżyć umiesz troski Tamta Saulowy, a Ty [Maryjo] gniew odpraszasz boski. KochOgrTur 136. Na radle gra [diabeł], by na Arfie Dawidowey piękna muzyka. WisCzar 78. ▲ głośnotworna arfa: Z nimi usiadszy blisko askrejskiej fontanny, Na głośnotwornej arfie waleczne hetmany, Nieużyte bojary, hardomyślne grofy Wychwalał [Febus], zawiązując gładkim rymem strofy. ZimSRoks 12. ▲ złotostruna arfa: Wstań z ciemnej truny Do złotostrunej Arfy, Dawidzie: Bo z twej już idzie Potomek biodry, zbawieniem szczodry. MiasKZbiór 58. ▲ stroić harfę: Stroię lutnię/ hárfę [...] Intendo testudinem numerose: Intendo neruos modulate: contendo fides ad concentum. Kn 1075.

a) »element herbu wyobrażający harfę«: HERB ANGLII trzy Lwy [...] item Arfa, Lilie Francuskie. ChmielAteny II 283.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ arfa Dawidowa: HERB HIBERNII samey iest ARFA DAWIDOWA na polu błękitnym. ChmielAteny II 285.

3. »narzędzie do czyszczenia, przesiewania ziarna«: Arfa do Przeczyszczenia żyta 1. ArchRadziw 69,9. Zboże aby było piekne: przez sita, Arfę, albo Młynek chędogo wywiać. HaurEk 63.