Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »święta skrzynia,w której Żydzi przechowywali tablice dekalogu dane przez Boga Mojżeszowi«: Przed Arką oną złotą zasłona była z szkarłatu/ z hiacynthu/ z bisioru. BirkNiedz 61. Figurę tego mieli Żydowie w starym zakonie swoim onę Arkę w Swiątnicy Pańskiey/ w ktorey trzy rzeczy chowano [rózgę Aarona, dekalog i mannę]. StarKaz II, 9. Ręką Arki się dotyka [biblijny Oz], Umarł zaraz, za śmiałość śmierć nagłą połyka. DrużZbiór 27.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ arka Pańska: Izraelczycy z Iozuem wodzem swoim/ nosząc Arkę Pańską około miasta Ierycho/ modlili się idąc. StarKaz II, 264. SETIM Drzewo [...] zadney nie podległe korrupcyi. Z tego Drzewa Bog roskazał Arkę Pańską y inne porobić naczynia. ChmielAteny1755 I I, 542. ▲ arka Boża (sz. zm.): Przed Arką oną złotą zasłona była z szkarłatu [...]: przed Arką Bożą Panną naświętszą/ szczyro złota zasłona ta wisiała poślubienia/ y małżeństwa. BirkNiedz 61. Miewał grzeszne kapłany, miewał niedowiarki Stary zakon, wżdy Bożej słudzy byli arki. PotFraszBrück I 516. ▲ arka przymierza: Te prawa, y ten swięty depozyt, przykazań Boskich, miała Rzeczpospolita Izraelska zawsze pr[z]ed oczyma, w Arce przymierza. LeszczStGłos 14.

◼ Przenośnie: ◼ Arka postanowiona od Azotyczykow przy bałwanie Dagonowym. KalCuda 208. ◼ Arką nowo-zkonną, wspanialsza jest Panna [Matka Boska], W niej Bóg taił się, W tamtej tablica a manna. KochOgrTur 149. ◼ Arko [do Matki Boskiej], niechaj się wznoszą Jordanowe wody, Ty od wód świata żadnej nie poniesiesz szkody. KochOgrTur 56.

2. »statek Noego«: Trzy światy widział [Noe] [...] Pierwszy przed potopem/ ale barzo zepsowany/ y skażony [...] drugi w samym potopie/ abo raczey w Arce spustoszałey, która na ten czas epitome mundi była. BirkNiedz 161. Gdy Pan Bog miał świat potopem zagubić/ rozkazał Noemu/ aby sobie zbudował Arkę/ w ktoreyby się y sam zamknął/ y zwierzęta [...] rozmaite/ dla rozmnożenia świata zachował. StarKaz II, 272. Nawąchałem się smrodu, tego bydła, napuchały mi te trzody com ie miał z sobą w Arce [mówi Noe]. MłodzKaz III, 49.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ arka Noego: Armenia [...] Z niey wypadaią rzeki Eufrates y Tygris. W niey gora Gordicus, na ktorey osiadła Arka Noego. BystrzInfGeogr D4. Niech będzie Campus Electoralis iako Arka Noego, gdzie weszły źwierzęta z zawołania Boskiego. DanOstSwada V, 5.

◼ Przenośnie: ◼ Ciebie w swym czasie Noem nazwę śmiele, Gdyś w Arce cudny uczynił porządek [do biskupa Załuskiego]. DrużZbiór 476. ◼ Ta jedna jest dla Ojczyzny zbawienna arka [sejmy]. KonSSpos 164. ◼ Nie świniami Korab swoy ani ziemiopłazy, ładuy: grzechy to znaczy [...] Owieczki y Baranki niechay się prowadzą. Te tylko w niebo, insze do ieziora siarki, Bo do ofiar nie uydą, wezmą z tobą z Arki. PotPocz 135.

3. »przen. wiara, tradycja«: Toż w Testamencie Arka zamkniona Figurowała. ŻabSymf E2.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ boża arka: Miewał grzeszne kapłany, miewał niedowiarki Stary zakon, wżdy Bożej słudzy byli arki. PotFraszBrück I 516. ▲ arka testamentu: Zeznawam, iżem czytał Kazania Niedzielne [...] nazwane Arki Testamentu Część Wtora. StarKaz II, 6b.

4. »tytuł dzieła religijnego«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ arka testamentu: Zeznawam, iżem czytał Kazania Niedzielne [...] nazwane Arki Testamentu Część Wtora. StarKaz II, 6b.

5. »relikwiarz«: W kosciele oycow Dominikanow [...] lezy sanctum corpus s. Dominika [...]w kaplicy [...] marmurowey [...] Arka zas, w ktorey swiete reliquie leza, halabastru białego, mirandum in modum rżnięcia specyalnego. BillTDiar 40-40v.