W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 04.10.2021
*ASAWUŁ, *ASAWUŁA rzecz. m
Warianty fonetyczne: *ASAWUŁA || *ASAWUŁ, ASSAWOŁA, *ASSAWUŁ || *ASSAWUŁA
Słowniki:
L (assawuł; XVIII), SWil (assawuł, assawuła), SW (asawuł, asawuła), SJP (asawuł) notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1609-1640
Formy: lp M. assawoła; W. assawuła; ~ lm M. uż. osob. assawułowie; C. asawułom; B. uż. osob. assawułów
Etymologia: <rus. asavúl 'wysokie stanowisko administracyjno-wojskowe'>
Znaczenia:
1. »wyższy oficer w wojsku kozackim«: Temu Kommissarzowi posłuszni bydź maią, tak Assawułowie, Pułkownicy, Setnicy, iako y Woysko wszystko. A ci wszyscy y z Kommissarzem maią dependere od Hetmana Koronnego, Pułkownicy także; więc y Assawułowie maią bydź, Szlachta w rzemięśle Rycerskim doświadczona, niepodeyrzaney cnoty y wiary. VolLeg III 928. WIelkiego Hospodará Nászego Ieg[o]. Cárskiegó [!] Przeswietłeg[o] Wielicżestwá/ Woyská Zaporowskiego ná Zaporozu Kosowemu/ y Pułkownikom/ Asáwułom/ Setnikom/ y wszytkim Stárszym y Mnieyszym Kozákom od Páná Bogá dobrego zdrowia/ y szcżęsliwego przebywánia/ ná látá długie życżymy. MerkPol 169. Zwłaszcza kto miał tabakę, ten prędko i tanie Wszytkiego od nich [kozaków] dostał nad własne mniemanie; Tabakę duszą zwali kozacką, a zgoła Nie wstydał o nię prosić żaden assawoła [...]. ZimBSiel 171. Przyszedłęm tedy dobrze podpiły y mowię do owego mazepy Czołęm Panie Assawuła. PasPam 174v. Inni ich [kozaków] Officierowie byli Assawułowie, niby Námieśnicy Hetmańscy, Pułkownicy, Sotnicy, Atamáni: Oręże ich przedtym było Samopał y Wegierá, teráz u porządnieyszych pistolety, spisy, Szable, y stroy do Polskiego podobny. ChmielAteny II 708.
2. »o biblijnym oficerze wojska izraelskiego«: Rozumiałbym że przeto lud słyszał, gdy Ioáb słyszał, iz záwołał snać Ioáb, swoich Wátámánow, Assawułow, Stárszyny, i mowił: To się dzieie ná pokoiu Dawidá, żáłuie Absaloná, ná zwycięstwo otrzymáne płácze, Ci zás co przytomni byli oney rozmowie, drugim powiedzieli, wypisali, Et audivit populus, i usłyszał lud. MłodzKaz I, 315.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM