Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1686-1721

Formy: lp M. ż auksyliarna; D. n auksyliarnego; B. ż auksyliarną; n auksyliarne; N. m auksyliarnym; ż auksyliarną; n auksyliarnym; lm M. nmos auksyliarne; D. auksyliarnych; C. auksyliarnym; B. mos auksyliarnych; nmos auksyliarne

Etymologia: <z łac. auxiliaris>

Znaczenia:

»pomocniczy, posiłkowy, wspomagający«: Ani wiele auxiliarna na ten czas Szwedzka wskorała potęga. KołTron 158. Zwycięstwa walne Swiatu całemu za kredensem Auxyliarnym; znamy konsensem Ze uwolnione wielowładne panstwa [...] wdzięczne wpokoju prowadzą chwile. MikSil 73. U nas zaś w Polszcze [...] to Nieprzyiacielska, to Auxiliarnych, to Protektorskich, to własnych Zołnierzow nielitościwa ręka tak wiele iuż nie tysięcy, ale Milionow, Miliony wymęczyła. DanOstSwada V, 19. Ten Sarráko z Partyą swoią auxiliarną Chrześcian z Egyptu wypędźiwszy, y kray sobie ulubiwszy, tam osiadł, KALIFĘ w siły słabego z Krolestwá wyzuł, wtrącił do więzienia, zostáwuiąc mu tylko Rządy Duchowne, á sobie Krolewskie. ChmielAteny II 728. Wankona Xiążęcia Mazowieckiego zniosł [Łokietek], i auxyliarnych z nim Krzyżaków. ŁubHist 40.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ auksyliarne wojsko (sz. zm.): [...] upewniamy, iż wszelkie pretiosa Iura Libertatum et Immunitatum tudźież Pacta Conventa dotrzymamy, y nienaruszenie zachowamy, z tym się obowięzuiąc, iż po skończoney iakimkolwiek sposobem woynie Szwedzkiey, zaraz auxiliarne woyska Nasze wyprowadziemy, y nigdy onych w granice Korony Poskiey y W. X. L. niewprowadziemy [...]. KonstLub 90. Acz tak kilkokrotną inkursyą nieprzyiacielską, iako też przechodami własnych y Auxyliarnych woysk na Szlaku będąc, extremé prawie zniszczony, widząc iednak in urgenti nesessitate auctionis woyska wszystkich Woiewodztw y Powiatow W. X. L. na Podatek po złotych cztery z Dymu Generalną Zgodę, lub Pospolite ruszenie viritim, lub też pomieniony Podatek in vim eiusdem auctionis woyska deklaruie. KonstLubLit 126. Anno 1710. Zaczęty adversante Fortuna, bo z Prus wyjechawszy, częścią nas ciężkie premebant maligny, że powałem leżeć przyszło; częścią wiadomoście o ruinach w domu, kiedy jedne pozajeżdżali Malignantes, drugie przez auxiliarne wojska funditus zrujnowane. ZawiszaPam 28. Nie powinien był żadnym sposobem wchodzić w te traktaty bez króla Augusta i rzeczypospolitéj, jako skolligowany przeciwko Szwecji; ale przecie tyle awantażu miała z tamtego traktatu rzeczpospolita nasza, że już nie mógł car dłużéj w prowincyach królestwa polskiego rozkładać wójsk swoich, które to aż do tego roku, sub specie et nomine auxiliarnych wojsk przeciw Szwedom, przez 14 lat mało co wychodząc z Polski i Litwy, gościły w państwach rzeczypospolitéj, dokąd swoich interessów o naszym chlebie nie wyrobił car z koroną szwedzką, a dopiąwszy swego porzucił nas. OtwFDziejeCzech 335-336. Dnia 4go września, po odprawionej batalii pod Belgradem kędy 180 tysięcy Turków było, z innemi auxiliarnemi wojskami pod komendą Renegata Bonewala Francuza, wojsko chrześciańskie zbite, wiele Generałów godnych tak zabitych, jako i rannych padło z klęską wielką. KronZakBarącz 199. Było in usu Polakom, auxiliarnych WOYSK záciągać in hostem; iako Bolesław Krzywoust Ruskich záżył sił: potym iego Succesores záżyli in suppetias Tatarow, daiąc zá to Honorarium 2. tysiące kożuchow według Piaseckiego: Byli Socii Polákow ná woynách Pruscy Xiążęta. ChmielAteny II 408. Uformowáła się potym BIZANTINORUM RESPUBLICA, Wodzow sobie kreuiąca, Bytynow Páni, krolow Egypskich zá Protektorow, nie zá Panow uznáiąca. Wsprzyiałá też Rzymianom, ná Woynách Sylli, Lukulla, y Pompeiusza, woysk auxiliarnych dodáiąc. ChmielAteny II 455. On siłom nie ufaiąc swoim, od Sołtaná Syriyskiego záciągnął Woyska auxiliarnego pod kommendą Hetmána Sarrákona, co znáczy z Egypskiego ięzyka, Paná Pewnego, utwierdzonego. ChmielAteny II 728. Lubo świadczy Koiałowicz, że TATAROM TAURYKANSKIM KAZIMIERZ IV. IAGELLONCZYK Haná nádał Mendligereia, záco tenże przeciwko Prusom auxiliarne obiecował Woyska [...]. ChmielAteny II 730. Długosz dodaje, że ten Rok dla Polaków był szczęśliwy, bo i pod Tucholą Auxyliarne Niemieckie Woyska znieśli, jako i pod Golubem, także pod Bardowem na Spiszu Zygmunta Cesarza najazd Niemiecki znieśli, według Dług. lib: 2. ŁubHist 52.