W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 29.08.2018
AUTOR rzecz. m
Warianty fonetyczne: AUTOR, AUKTOR, AWTOR
Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVII, XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują
Formy: lp M. auktor // autor; D. autora; C. autorowi; B. uż. żyw. autora; N. auktorem // autorem; Ms. autorze; W. autorze; ~ lm M. uż. osob. auktorowie // autorowie; D. auktorów // autorów // awtorów; C. autorom; B. uż. osob. autorów; uż. nosob. autory; N. autorami; Ms. autorach
Etymologia: <łac. auctor; śr. łac. author>
Znaczenia:
1. »twórca utworu literackiego, naukowego lub innego tekstu; pisarz«: Pisarz ktory sam z-siebie co pisze / składa. Scriptor [...]. Scriptor artium. [...] Scriptor librarius. [...] Lusor [...]. Auctor carminis. [...] Auctor operis seu orationis. [...] v. Autor. Kn 701. Drugi raz iuż Lacińskiego Authora na Polski ięzyk przekładać się ważę. OvOtwWPrzem I. Pozostały się iednak niektore pisma/ ktore miały bydź do druku podane za szczesliwego życia I. O. X. niebosczyka Osobie Iego X. Mści przez pewne Authory przypisane/ y ofiarowane Miedzy ktoremi/ y mnie sie DAPHNIS dostała/ w Bobkowe drzewo z Panny przemieniona. TwarSDaf 40. Tylko tamte Pisma w Kanonie położone są, ktorych Authorowie nie są ludzie, ale iako Prorocy z Boskiego natchnienia pisali. KorRoz 7. Pięknie temi wierszami w Boterze Polskim, niepewnosc ludzkiego zywota author wyraza. VorLetSkarb 230. A teraz prosim, lub przed Twoje oczy Prosty Autor proste wiersze toczy. BorzNaw 34. Auktor o śnie przed drugiemi powiada. BorzNaw 53. Rozne Historye z roznych wiarygodnych autorow wybrane. SzołHist k. tyt.. Rozdział Pierwszy Intencyą Authora wyrazaiący. JabłSkrup 3. Chcieć się nasycać dobrami doczesnemi, pokazywać się niedbać o nie, iest to contrarietas, podobna authorowi hypokrycie, ktory wydał xięgę przeciwko prozney chwale, sam iey szukaiąc w tey samey wzgardzie, ktorą zaleca. LeszczStGłos 20. AUTEUR [...] AUTOR terminem nauk mowi się o tych wszystkich ktorzy wydali na świat pisma iakie. DanKolaDyk I, 156. Mały dykcyonarz polski y francuski [...] Z Przydaniem zebrania osobliwego Krolestw, Prowincyi, Miast pryncypalnych [...] wyciągnionych z Wielu dobrych Auktorow. KulUszDyk 1 nlb.. Znać że Ciceronowe pisma/ także Iulij Caesaris y inszych ktorychkolwiek starych Authorow w ktorych wyborną Łacinę widziemy/ mędroszkowie tych świeższych ledwie nie naszych wiekow przerobili. DembWyw 17.
2. »inspirator, inicjator; stwórca«: Ci Bojarowie, ktorzy autorami byli konspiracyi [...] wpadli wprzód w bramę zamkową. NiemPam 70. W kotły do koła uderzono; zgromadziwszy się, inquirowali authora nocnych rozruchow. VorLetSkarb 244. Autorem nieszczęścia tego, znalazł się Bohdan Chmielnicki, który ligę wziąwszy z Tatary, znosi na Żółtych wodach syna hetmana Koronnego Potockiego z 1200 ludzi. WierzbKon 76. Iego [kuchmistrza] iest powinność z rozumieć intencyą Pana swego, albo Autora, sprawcę Bankietu. CzerComp 7. Duchowny moy Oycze, y Authorze drogi Wszelkich dobr, chcesz wędrować na zakonne progi. DamKuligKról 152. Na p[re]zent dobywa, y wysoko na skroniach osadza Pierwszy takowego więczenia [perłami] auktor [...] Antoniusz. MikSil 70. AUTEUR [...] Auctor [...] AUTOR osobliwie mowi się o tych, ktorzy są wynaleźcami czego. DanKolaDyk I, 156. Tylkoć to sam Messyasz, iest Autorem cudu, Pięcią Chleby nakarmić, pięć tysięcy ludu. DrużZbiór 33. HYPPOTAMUS albo Kon Morski [...] Ten to Zwierz iest Autorem y Inwentorem krwie puszczania. ChmielAteny1755 I 527.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: autor natury: Author natury/ y natura sama serce w poyśrzodku ciała ludzkiego y bydlęcego/ z ktoregoby się żywot y czerstwość na wszytko ciało rozchodziła/ zasadziła. PruszczKlejn 35. ▲ autor pokoju »Bóg«: Pokoiu wam życzę/ ktorego mieć nie będziecie/ aż Bog autor pokoiu zetrze Szatana pod nogami waszymi. BirkRus 19.
3.prawn. »powód, ten, kto wnioskuje do sądu o przeprowadzenie procesu«: Autor, powodna strona. Gerichtsw. der Kläger. droit: le demandeur. T III 14.
# Użycia metajęzykowe: # [Substantiva nomina] [...] Aurypigment Autor Bakałarz Bannicya. WojnaInst 158
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorki: DL, KS