W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 13.06.2024
AZYLrzecz m, AZYLUMrzecz n
Słowniki:
L (azyl; bez cyt.), SWil (azyl), SW (azyl), SJP (azyl) notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1625
Formy: (czasem nieodmienny) lp M. m azyl; n azylum; D. m azylu; n azylum; B. m uż. nżyw. azyl; n azylum; N. m azylem; n azylum; W. m azylu; ~ lm M. m uż. (n)osob. azyle; n azyla; D. m albo n azylów
Etymologia: <łac. asylum, z gr.>
Znaczenia:
przen. »miejsce bezpieczne, schronienie«: Tákowey zbytniey wolności/ Bogu y rozumowi się sprzeciwiáiącey/ po więtszey części szeroko drzwi otworzyłá wylęgła z gniazdá piekielnego przeszła Konfederácya/ ktora nic inszego nie byłá/ iedno Asylum ludzi boiázni Bożey y wstydu niemáiących/ iásne zwierzchności y urzędu znieważenie/ woyną domową/ y ná rebellią wytrębowánięm/ zgwałceniem praw y máiętności znisczeniem. StarPopr 9. Ty [Diano] niewinnego Pánien gornych groná/ Iesteś Azylem w szturmie niebeśpiecznym/ Ty psom rozszárpáć dáłáś Akteoná/ ze ná Cię okiem poyźrzeć śmiał wszetecznym/ W tobie y moiá iedyna obroná/ ze mię pokażesz wiźerunkiem wiecznym/ Látom potomnym. TwarSDaf 119. Żebym mógł mieć nienaruszoną łaskę WM MM Pana i Dobrodzieja, z której ja po Bogu tak korzystam, że ją sobie za jedno azylum wszystkiego żywota swego pokładam. ŁugowPodr 313. Panie [...], Tyś jest mój azyl. Tyś czejkas bezpieczny, przeciw erebskiej szarańczy wszetecznej, Tyś ma obrona. AugWieszczPsałGur 104. [...] kiedybyscie takie Asylum na Niewiasty zbudowali iakiescie zbudowali na Męszczyzn nie potrzebaby wam Zon zebrać uSąsiadów [...]. PotPrzyp 11. Nie mam po Bogu inszego asyllum gdzie by się uskarżyć poniesioney krzywdy. PasPam 149v. Lechio [...] gdy cię cięszka nocy Ogarnie z Syny twemi, gdzie będziesz szukała Azylu bespiecznego. DrobOpow 64-65. Niechay was strach nie trapi zachmy w cudzey ziemi Gdzie ani Przyiaciela, ani dostaniemy Bespiecznego azylu. DrobOpow 179. W rozbiciu najpewniejsza deszczko albo dylu, Tonących ostateczne Rata i Azylu [do Matki Boskiej]. KochOgrTur 114. Na cóż azyla rzymskie, wymysł Kwirynowy? Gdy w tej ucieczce, zbrodzień by największy zdrowy. KochOgrTur 300. Bodayby byli nie znali Rzymianie Wszczętych Azylow dla Sępow Dwunastu/ Odkąd Romulus zaczął panowanie Maiąc w tym gaiu zboycow kilkunastu. LucChrośPhar 222. Był w Poznaniu komendantem generał Zajdlitz, który miał w garnizonie tamtecznym regimenty piesze województwa poznańskiego i kaliskiego bardzo dobre i ludne, a ci nie byli w konfederacyi rzeczypospolitéj i owszem królowi Augustowi applaudowali i był Poznań asylum ucieczki i skład saski w tamtéj prowincyi. OtwFDziejeCzech 280. Dzidy pagize Szyszaki pancerze Drzewa tulą się kolczułki kancerze [...] nie pewne Thronow krolewskich azyle. MikSil 66. Lubośmy iuż wielekroć zakazáli, aby w teraznieyszych koniunkturach Polakom asylum w Páństwie naszym nie pozwolone było, iednakże przychodzi nam z nieukontentowaniem słyszeć, że niektorzy przeciwko tey naszey ordynacyi postępować zuchwale ważą się. GazPol 1735 33 7 nlb.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: KS