Słownik XVII wieku

Słowniki:
notują

Formy: lp M. bławat; D. bławatu; B. uż. nżyw. bławat; N. bławatem; Ms. bławacie; ~ lm M. uż. nosob. bławaty; D. bławatów; B. uż. nosob. bławaty; N. bławatami; Ms. bławatach; bławaciech

Znaczenia:

1. »kosztowna tkanina jedwabna, przeważnie koloru błękitnego«: Przystałęm rękodaynie do Xcia Krzysztofa Radziwiłła Hetmana Polnego W. X. Litt. jurgieltu postąpiono Złł. 500. i Bławatu na parę szat do Roku. MasDiar 140. Błáwat aliter, et Błáwatno/ vide Jédwab/ etc. Kn 34. Iest zas Cons[tytu]tia A[nn]o 1613 Aby miesczanie y Plebei bławatow y Futer drogich zazywac niewazylisie. TrepNekLib 10. Bederman [...] Szumno wblawaciech chadzał ocogo pozwawszy do Cons[tytu]tiey 1613 beloby chlopu Bieder nąm. TrepNekLib 25. Szumno od blawatow chadza, y Sliachcicem udaiesię [Borlecki]. TrepNekLib 36. Ciáło nasze nie błáwátami drogiemi/ ále według kondycyiey przystoynemi mierney ceny máteryámi okrywáć mamy. StarKaz II, 368. Rozumiem żeby ich [gości weselnych] nie wiele zá stołem zostáło [...] gdyby ná iednym poznano rysie wyszálbierowáne/ ná drugim sobole z krzywdy vbogich poddánych spráwione/ ná trzecim błáwat zá lichwiárskie pieniądze kupiony. StarKaz II, 483. Rowna Wolnosc slachecka choc się u iedne[go] W ubogi szacie a u drugie[go] W bogaty[m] bławacie Nosi. HerbOr 415. Nie patrzałam na purpury ani bisiory, Fraszka u mnie były szaty, Złotogłowy i bławaty. ZimSRoks 109. [Józafata] Włosiennicá Ostra wsławiłá, nie miękkie błáwaty. DamKuligKról ded. I. Rádam w bławacie chodziłá, Y w kleynotym się zdobiłá. CompMed 706.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ syryjski bławat: [...] słudzy Iedni pięknie przybráni stali, w kupie drudzy Wychodzili z pokoiow, iedni w drogich szátách, Ci w lámách rożnych, insi w Syriyskich bławatách. DamKuligKról 28. ▲ tyryjski bławat: Stroy się iako chcesz w Tyryskie bławaty, Iednak bez cnoty wstydzą się szarłaty. MikSil 305v.

◼ Przenośnie: ◼ Wiosna [...] Przyodziewa odarty świat w różne bławaty, Co dzień odmienia nowym krojem szyte stroje, Chłodniki ptastwu robi, gotuje pokoje. ZimBSiel 141. ◼ Purpurą roże, czarnym borowki błáwatem, Sniegiem zdobi lilie [Zefir]. ClaudUstHist 17. ◼ Ziemia, gdy jest pod śnieżnym bławatem, Rzekłbyś ją wieczności kandydatem; Lub różowy kolor wdzieje, Z tego się wraz Febus śmieje, Lub gdy się we łzy rozlewa, Dżdżyste niebo ubolewa Nad niestatkiem. RudnGłosSok 618.

2.bot. »chwast zbożowy z rodziny złożonych, kwitnący niebiesko, bławatek, modrak; Centaurea cyanus«: BŁawat/ który Chabrkiem/ Modrzencem y Modrakiem miánuiemy/ czworákiego rodzáiu nayduiemy. SyrZiel 1175. Błáwat/ vide Modrak. Kn 34. Słońce też nagość matek winnych przyodziewa promieniami i gołe członki ich ogrzewa, Aż z razu ruchem szarawym, potym bafrwą prostą, na ostatek papużym bławatem porostą. ZimBSiel 143. Cyanos, Błáwat. CompMed 21.