Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BŁAZEŃSTWO, BŁAŻEŃSTWO, BŁAZENSTWO

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. błazenstwo // błazeństwo // błażeństwo; D. błazeństwa; B. błazeństwo // błażeństwo; N. błazeństwem; ~ lm M. błazeństwa; D. błazenstw // błazeństw; B. błazenstwa // błazeństwa; N. błazeństwy; Ms. błazeństwach // błażeństwach

Znaczenia:

1. »zawód błazna, zachowanie się właściwe błaznowi, występ błazeński«: Antonio Riati Bolognese, błaznując około stołu, pozwolił mu Wielki Kniaź, aby wypiwszy medec z czary, wziął ją sobie [...] zaczym znacznie mu błazeństwo przystępowało. NiemPam 66. Błazen co się błazéństwem báwi/ Sannio [...] Scurra [...] Morio. Kn 34. Błázeństwo, bouffonerie. KulUszDyk 7.

2. »żart, szyderstwo, kpina, pośmiewisko«: Tego tez nie mnimaycie bysmy to zmyslali Bosmy to wsistko spisma Swiętego wybrali Przetosmy wąm to nie w zwierciadle pokazali Abyscie to usiebie pilnie uwazyli Nie maiąc tego sobie za takie błazenstwa Iak tez wieć podczas y drudzy szyderstwa. KodKon 37. Ná błazęństwo co rzec/ vczynić/ słucháć. Per deridiculum auditur. Kn 441. AJako błazęn ma Xięgi spisane wielkie roznych fraszek y blazenstw, wierszow y piesni. TrepNekLib 35. A wszystko to z lekkiej powagi, i że widzę, ze się i ta błazeństwem skończy kampania, przez co i u obcych krajów na wielką, miasto jakiej reputacji, zarobim niesławę. SobJListy 132. Nieszczęścieści po Kluczu: gdy niemász nic w skrzyni? Tylkoć ták ná błáżeństwo, głupi człowiek czyni, Poki byłá Oycowskim łádowáná zbiorem, Wedle twego humoru stáwáłá otworem. PotPocz 116.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● (war.) Polski most/ Niemiecki post/ Włoskie nabożeństwo/ wszystko to błazeństwo. RysProv XIII, 1. ● (war.) Polski most/ Niemiecki post/ N. Nabożeństwo/ wszystko błażeństwo. KnAd 888.

3. »mała, drobna rzez lub sprawa bez znaczenia, wartości; głupstwo, drobiazg«: Rozdział III. Philosophia cnoty vczy. Nie dziw że Philosophia zá błazeństwo/ Philosophy zá błazny v tych, ktorym dobrzy ludzie widzą się błaznowie/ á Cnoty błazeństwá. StarPopr 10. A więc to błázeństwá vczy Philosophia? StarPopr 11. Frászká/ frászki/ (de rebus) máła rzécz/ podła rzécz. Hetta, res minimi pretii ab hiatu quati hieta. [...] vide Pryszczel ná chlébié. Nugae [...] Frászki/ błazenstwo wszytko było. Kn 180. Na tych mi tylko balwierzów markotno, że za leda błazeństwo tak wiele wyciągają. ŁugowPodr 79. Rzeczy zNiderlandu odpakowałem. Tesaurus cinares fuere. Takich błazenstw dziecinnych nakupiono ze w Poznaniu dostałby tego wszystkiego y lepiey. OpalKListy 220. Za tę sól, którą nam Król JMć wywozić pozwolił, nic prawie nie postępują i chcą to błazeństwem [za pól ceny] trzymać. SobJListy 313. Insi [melancholicy] záwsze dysputuią, inni záwsze się modlą, inni o woynách y innych błażeństwách dyszkuruią. VadeMed 24.

4. »krętactwo, oszustwo, zwodzenie, wprowadzenie kogo w błąd; bałamuctwo«: Matániná/ [...] mátániną się báwię [...] vide Błazeństwo/ Báłámuctwo. Kn 393. Te hultajczęta rozumieją, ze co mogą od panięcia oberwać pochlebiając mu, to, co mogą, wymyślają i uszy młode łechcąc błazeństwy [...] posłuszeństwo starszych odrzucać nauczają. ŁugowPodr 348. Rzecze Kto ze stroi nieprzyiacielowi Straszny bywa błazenstwo szable sie on boi I serca twego. OpalKSat 65. Nie tak ona płocha I w takich się błazeństwach Zosieńka nie kocha. MorszAUtwKuk 89. Z wielką pieczęci otrzymania jedzie [Radziejowski] nadzieją; a mnie się zda [...] że go wy tam na swój zwabicie kłopot, kiedy go błazeństwy albo obietnicami odbyć zechcą. SobJListy 107. Nic przykrzejszego, jako kto kiedy sądzi rzeczy nie z rozumu, nie z eksperiencji, ale albo ze snów, albo że mu serce dobrze tuszy, albo z podobnych tym błazeństw. SobJListy 433.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Cudze zá swe vdawáć/ błazeństwo. KnAd 112.