▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bot żółty (sz. zm.): [Pyta arcyksiążę Leopold] Czemu pludry tak wązkie jako rękaw, czemu bóty żółte [u Elearów]? DembPrzew 94. Buty żółte były przed dwiema miesiącami albo trzema; napiętki z korków. SobJListy 506. Sejmiki teraźniejsze. [...] I tego [szlachcica] po przezwisku rzadko się dopyta - co żywo niesłychanych tytułow się chwyta [...] Na większe poły chłopow: jedne żółte boty Ich szlachectwa, więcej nic nie mają, klejnoty. PotFraszBrück II 20. Do owych kul sześciu [w herbie kardynała Hozjusza] przydał [Zygmunt August] ná polu czerwonym Bot żołty, á w Hełmie rogi bawole, ieden żołty, drogi [!] czerwony. ChmielAteny II 387. ▲ boty chłopskie grube, boty chłopskie, boty grube: Bóty chłopskie grube/ vide Kurpie. Kn 42. Kurpie máiący ná nogách/ ábo boty grube. Peronatus, sculponeatus. Wiżotas. SzyrDict 143. Pero, nis Botÿ chlopskie, kurpie. SłowPolŁac 103. ▲ boty polskie, buty polskie: Buty dwa Polskie na wýsokim napiętku. ArchRadziw 1638 79, 1. Suknie choc naypięknieysze Kazano robic krotko, y boty choc Polskie to zdługiemi Cholewami. PasPam 79-79v. Tam [w muzeum w Amsterdamie] boty czarne Polskie, kłubok, aliàs kaptur Bazyliański y kobza Kozácka wystawione ad spectaculum. ChmielAteny II 249. ▲ czerwone boty (sz. zm.): Potym Hosudaryni szła, po moskiewsku ubrana, w sukni po kostki [...] w kowanych czerwonych bóciech. NiemPam 47-48. W bóciech kowanych czerwonych także jako i chłopi zawżdy chodzą [żony uboższych bojarów]. NiemPam 174. ▲ boty niemieckie: Buty Nowe Niemieckie czarne. ArchRadziw 1638 79, 1. Botów białych niemieckich par 2. ŁugowPodr 91. ▲ boty tureckie: Botow Żołtych Tureckich par dwie, A trzecia proste[g]o Safianu. ArchRadziw 1638 46, 16. Botow Czerwonych Tureckich par Siedm, u iednych ostrogi Srebrne mieiscami złociste. ArchRadziw 1638 46, 16. ▲ katowskie boty: BRODEQUINS (Sorte de supplice.) Cothurni (quibus nocentium cura premuntur.) KATOWSKIE buty, męka. [...] Daią te buty ná nogi złoczyńcy ktory się przyznać niechce, áni swoich pomocnikow, á to się dzieie deskami mocnemi ktore klinami wbiiaią mu ná nogi. DanKolaDyk I, 233. ▲ boty żelazne: Taż samá GALLIA znowu dzieliła się u starożytnych na Galliám Braccatam, od stroiu kosmatego czyli od obowia włosem okrytego rzeczoną; albo od botow żelaznych zbroynych. ChmielAteny II 42. ▲ bot furmański: Abowiem moim zdaniem zakon luterański Ma być (nie dziwujcie mi), jako bot furmański. ZimBLutKontr 351.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ uszyć komu boty (sz. zm.) »działać podstępnie, intrygować«: Pilat [...] duma, iákoby Herodowi uszyć boty [...] bo w sobie wzáiem byli nieprzyiaźni. MłodzKaz II, 146. Ale iak iego [sułtana] nágła iest exaltácya, ták prętki upádek [...] bo Iánczarow prętkie bunty, uszyią mu boty. ChmielAteny II 479. ◆ szyć buty, szyć (komu) boty (sz. zm.) »działać podstępnie, intrygować,«: Na ciężarÿ y oppressią chłopską w Polscze [...] Szyią boty Chudzinie O przyczynke nie trudno winuią Stem drugim grzywien chłopa ledwie ze y dusze Nie wydrą z niego. OpalKSat 9v. Iako Krol komu Odmowi czego zaraz boty mu szyc trzeba Zaraz szlachte buntowac y na Rokosz wołac. OpalKSat 53. Bo mi nieprzyiaciele szyli boty, áby mię zgłádzić, ábo w drodze, ábo w bitwie, ábo w tumulcie. LubJMan 103marg. Lepiey gryść suchar y pić wody morskie. Niż przy biszkoktach, y przy trunkach gustownych Ná targowisko przyść ludzi obmownych. [...] Zadná godziná w pracy niewákuie, ten szyie buty, ow suknie nicuie. DrużZbiór 540-541. ◆ kędy kogo bot ciśnie »tam, gdzie kto pragnie dotrzeć, znaleźć się«: Osman [...] pod swoią szablą, nasze głowy zliczy I nakazdą ustawi, pobor niewolniczy Wam na Morze doMalty, kędy go bot cisnie Nam kaze do Persyey. PotWoj 131. ◆ do kogo popalić boty »uciec do kogo«: Z Moscinskiego, sześć Pachołkow Roty Wszytko Węgrow: do Turkow, popaliło boty. PotWoj 129. ◆ wdziać cudzy bot na swoje kopyto »dać się przeciągnąć na czyją stronę, przejść na czyją stronę«: Turecki wiary dowód przez krwie rozlewanie, Wierę by lepszy mieli przybrać chrześcijanie. Pretekstem tylko wiara: nie o to go [tego, kto przegrał w wojnie religijnej] bito, Lecz żeby wdziać cudzy bot na swoje kopyto. PotMorKuk III 266. ◆ buty komu wycierać, [Być] komu do botów, czyje boty wycierać, komu butów ucierać, wycierać boty u kogo »służyć komu, także: pochlebiać, nadskakiwać komu w celu uzyskania jakich korzyści«: Przeczedłszy tylko karty Luterowe [...] bez wstydu z tymi się chcesz ścierać, Coś im niegodzien i butów ucierać. GrochWiersze 320. Przysiągł [Hetman] ze ia sa[m] do Krolewica nie poidę y z expedicyei poiadę, iesli tak plugawą lekkoscią da nas starszych zniewazáć tem sczeczkom, ktorem by dobrze nasze boty wycieráć. OssJŻyw 30. Dziecię co go dzis na ręku trzyma [matka] Będzie wycierac boty u Oyczyma. PotSyl 7. Iezeli się tesz samwprzody zabije [Xifil], Zonę w niewolą dozywotną poda [...] A nusz tam Syna niestetysz powije, Komu do botow, albo do wychoda. PotSyl 66. BOTTE [...] MOWIĄ przysłowiem buty komu wycierać, niskie mu posługi y podchlebstwa czynić z interesu. DanKolaDyk I, 213. ◆ chodzić podle bota »być w biedzie, w nędzy«: Wzdyćbym y ia iakożkolwiek wsparty datkiem y hoynością Bohátyrską nie przyszywał łáty, do łáty y nie chodził podle botá záwsze. AndPiekBoh 67. ◆ nie zedrzeć papierowych trzewików »nie napracować się«: Nie zedrzesz zemną pápierowych trzewików. RysProv XI, 1-2.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Koń bossy na lod/ Bot dziuráwy ná błoto/ Tępa siekierá ná drwá Niebespieczni są. ŻabPol B1. ● Nie będą ze psiey skory Iáłowicze boty. RysProv XI, 7. ● (war.) Spieszy się by szwiec z boty ná targ. RysProv XIV, 7. Bieży iák szwiéc z bótámi. KnAd 24. ● Trzebá Bábie ná boty. RysProv XV, 5. ● V Kráwcá záwsze ma być zdárta suknia/ á v Szewcá dziuráwy bot. RysProv XVI, 4. ● Zono podźmy do Kościołá/ nie mam w cżym miły: Podźmysz do Kárcżmy/ Dziewko/ day sám stáre boty/ są tám gdzieś pod łáwą. RysProv XVIII, 10. ● Nagorsze bóty v széwcá/ siékierá v kowalá. KnAd 529.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ boty chłopskie (sz. zm.): Pauerschuch chłopskie boty pero. KusWeg H4. Pero, nis Botÿ chlopskie, kurpie. SłowPolŁac 103.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ do kogo popalić boty: ◆ komu ukować buty »działać podstępnie, intrygować«: Anton zas od swych przed zaczęciem woyny, Pod Brundusium z rządu był wyzuty; Cesarz, gdyby nie był na wielu hoyny Teszby mu byli ukowali buty. ChrośKon 307.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Trzebá Bábie ná boty. RysProv Iv.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bóty chłopskie grube: Bóty chłopskie grube/ vide Kurpie. Kn 42.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Koń bossy ná lod/ Bot dziuráwy ná błoto/ Tępa siekierá ná drwá Niebespieczni są. ŻabPol B1.